Μικροβιακή αντοχή: η ηθική και νομική πλευρά μιας μεγάλης απειλής

Παπαδέλη, Βασιλική

Antimicrobial resistance: the ethical and legal side of a major threat

Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία

Author

Παπαδέλη, Βασιλική

Date

2022-09-30

Advisor

Γκαράνη-Παπαδάτου, Σταματία

Μεταπτυχιακή εργασία (2.901Mb)

Keywords

Antimicrobial resistance ; Drug resistance ; Public health ; Bioethics ; Precautionary principle ; Antibiotic overprescribing ; Antibiotic stewardship ; Educational inteventions ; Data sharing privacy ; Artificial intelligence ; Precision medicine ; Public awareness ; Public education ; Αντιμικροβιακή αντοχή ; Βιοηθική ; Ιατρική ακριβείας ; Τεχνητή νοημοσύνη ; Δημόσια υγεία ; Μικροβιακή αντοχή

Abstract

Η αντιμικροβιακή αντοχή (ΜΑ), επονομαζόμενη και ως «σιωπηλή πανδημία», έχει αναδειχθεί ως μια από τις κορυφαίες παγκόσμιες απειλές για τη Δημόσια Υγεία του 21ου αιώνα. Σύμφωνα με πρόσφατα προγνωστικά μοντέλα η ΜΑ θα προκαλέσει πάνω από 10 εκατομμύρια θανάτους ετησίως έως το 2050, αριθμός μεγαλύτερος από τους θανάτους που προκαλούνται από καρκίνο και διαβήτη μαζί και μεγαλύτερος από τον τρέχοντα απολογισμό θανάτων της πανδημίας covid 19, που σύμφωνα με εκτιμήσεις, ανέρχεται σε 4,5 εκατομμύρια θανάτους από το 2019. Σκοπός: Σκοπός της παρούσας Συστηματικής Ανασκόπησης είναι η ηθική και νομική πλευρά αυτής της μεγάλης απειλής. Ειδικότερα, μελετάται καταρχήν η διαχρονική αντιμετώπιση του ζητήματος από την ελληνική νομοθεσία με χαρτογράφηση του νομοθετικού πλαισίου έχοντας ως βασικό άξονα την Ανθρώπινη Υγεία. Επίσης επιχειρείται η διερεύνηση των μέτρων επιτήρησης της ΜΑ, καθώς και η αναγκαιότητα και αποτελεσματικότητα των συστημάτων κυρώσεων. Μελετώνται ηθικά επιχειρήματα υπέρ και κατά των στρατηγικών ελέγχου της ΜΑ. Επιπλέον, η παρούσα μελέτη διερευνά τον ρόλο της επίγνωσης των κινδύνων που συνεπάγεται η απειλή της ΜΑ και της εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης του πληθυσμού με όρους “Ενιαίας Υγείας”. Η προστιθέμενη αξία της εργασίας είναι η σημασία της τήρησης και διασύνδεσης των βάσεων δεδομένων σε συνδυασμό με την προστασία της ιδιωτικότητας στην επιτήρηση της ΜΑ. Μεθοδολογία: Για τη διερεύνηση των ανωτέρω ερωτημάτων χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος της Συστηματικής Ανασκόπησης και δεδομένα αντλήθηκαν από βιβλιογραφικές βάσεις δεδομένων, όπως το Pubmed, το Google Scholar, από τις επίσημες ιστοσελίδες θεσμικών Οργανισμών καθώς και από τις ιστοσελίδες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε). Επιχειρήθηκε καταγραφή της Ελληνικής Πολιτικής με αναφορές στην Ευρωπαϊκή με αναζήτηση στην πλήρη Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών «ΝΟΜΟΤΕΛΕΙΑ». Αρκετά δεδομένα αντλήθηκαν από το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την αντιμετώπιση της ΜΑ στο πλαίσιο της Ενιαίας Υγείας 2019-2023, καθώς και από την επίσημη ιστοσελίδα του Υπουργείου Υγείας και του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας. Αποτελέσματα: Από τη διερεύνηση των σχετικών με την ΜΑ κανονιστικών πράξεων στην Ελλάδα και στην Ε.Ε δεν προέκυψε ρητή αναφορά στην Αρχή της Προφύλαξης (ΑτΠ), ωστόσο αναδείχθηκε ότι το διακύβευμα από την εφαρμογή της είναι μεγάλο. Οι πολιτικές και τα συστήματα κυρώσεων που στοχεύουν στην παράταση της της αποτελεσματικότητας των αντιβιοτικών έχουν πολλαπλές και πολυεπίπεδες ηθικές προεκτάσεις σε όλους του εμπλεκόμενους και την κοινωνία και θα πρέπει να εξετάζονται σε ένα ηθικό πλαίσιο, προκειμένου να επιτυγχάνεται η μεγιστοποίηση του οφέλους και η πρόκληση της μικρότερης δυνατής βλάβης για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Μελέτες δείχνουν ότι οι γνώσεις του πληθυσμού σχετικά με την ΜΑ είναι ανεπαρκείς και το μέγεθος της απειλής δεν εκλαμβάνεται στη σωστή του διάσταση. Ο ρόλος των δεδομένων και της τεχνολογίας στην αντιμετώπιση της ΜΑ αποτελεί πρόκληση για το μέλλον, καθώς θα πρέπει να συνάδει παράλληλα με τις Αρχές της Βιοηθικής και τους βασικούς στόχους της Δημόσιας Υγείας. Συμπεράσματα: Τα αντιβιοτικά είναι ένας κοινός παγκόσμιος πόρος και όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς συνδέονται μεταξύ τους από την ανάγκη προστασίας αυτού. Οι στρατηγικές αντιμετώπισης της ΜΑ απέφεραν ορισμένη πρόοδο, ωστόσο, υπάρχουν για την ώρα ελάχιστα στοιχεία που αποδεικνύουν μείωση της υγειονομικής επιβάρυνσης. Η αντιμετώπιση της ΜΑ καθίσταται ηθική υποχρέωση και περιλαμβάνει evidence-based ενέργειες που επηρεάζουν τόσο το άτομο όσο και την κοινωνία. Χρειάζεται να δοθεί περαιτέρω ώθηση και να καταβληθεί συντονισμένη, διεπιστημονική, διατομεακή και διεθνική προσπάθεια με επένδυση στις ηθικές προεκτάσεις του ζητήματος της ΜΑ, με γνώμονα την Αρχή της Προφύλαξης και τις βασικές Αρχές της Βιοηθικής.

Abstract

Antimicrobial resistance (AMR), also known as the "silent pandemic", has emerged as one of the leading global public health threats of the 21st century. According to recent forecasts, AMR will cause more than 10 million deaths annually by 2050, higher than the number of deaths caused by cancer and diabetes combined and higher than the current death toll of the covid 19 pandemic, which is estimated at 4.5 million deaths since 2019. Objectives The aim of this Systematic Review is the ethical and legal side of this great threat. In particular, the long-term approach of the issue by the Greek legislation by mapping the legislative framework, focusing at the Human Health. Attempts are also being made to investigate AMR surveillance measures, as well as the necessity and effectiveness of sanctions systems. Ethical arguments for or against AMR control strategies are examined. In addition, the present study explores the role of risk awareness of the threat and “One Health” education and awareness-raising to all stakeholders in Public Health. The added value of the review is the importance of data sharing and linking databases in conjunction with protecting privacy in AMR surveillance. Μethods The method of the Systematic Review was used to investigate the above questions and data were extracted from bibliographic databases, such as Pubmed, Google Scholar and from the official websites of Institutions as well as from the websites of the European Union (EU). An attempt was made to record Greek legal frame with references to the European by searching in the full Legal Information Bank "NOMOTELIA". Several data were obtained from the National Action Plan for the treatment of AMR in the context of the “One Health 2019-2023, as well as from the official website of the Ministry of Health and the National Public Health Organisation. Main results The investigation of the regulations related to antimicrobial resistance in Greece and in the EU did not reveal an explicit reference to the Precautionary Principle (PP), however it emerged that the risk from its implementation is high. Antimicrobial policies and sanction systems aimed at prolonging antimicrobial life have multiple and multifaceted ethical implications for all involved and should be considered in an ethical context in order to maximize the benefit and bring about the least possible harm to all parties involved. The population's knowledge of AMR is insufficient and the magnitude of the threat is not perceived in its proper dimension. The role of data and technology in tackling AMR is a challenge for the future, as it should be in line with the Bioethical Principles and the basic objectives of Public Health. Conclusions Antibiotics are a common global resource and all stakeholders are connected to each other by the need to protect it. AMR's coping strategies have made some progress, however, so far there is little evidence that the health burden has been reduced. Dealing with AMR becomes a moral obligation and involves evidence-based actions that affect both the individual and society. There is a need to give further impetus and make a coordinated, interdisciplinary, cross-sectoral and transnational effort by investing in the ethical implications of the issue of AMR, guided by the Precautionary Principle and the basic Bioethical Principles.