Ο ρόλος της τέχνης στην αντιμετώπιση στρεσογόνων καταστάσεων που βιώνουν παιδαγωγοί - εκπαιδευτικοί στην Ελλάδα

Κουτσουράκη, Ελένη

The role of art in dealing with stressful situations experienced by teachers in Greece

Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία

Author

Κουτσουράκη, Ελένη

Date

2021-02-25

Advisor

Πιερράκος, Γεώργιος

Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία (5.687Mb)

Keywords

Στρες ; Άγχος ; Τέχνη ; Εργασιακό άγχος ; Εκπαιδευτικοί ; Παιδαγωγοί ; Stress ; Anxiety ; Art ; Teachers ; Educators ; Θεραπεία μέσω τέχνης ; Stressful situations ; Στρεσογόνες καταστάσεις ; Work stress ; Εργασιακές συγκρούσεις ; Επαγγελματική εξουθένωση

Abstract

Η παρούσα έρευνα εμβαθύνει στη χρήση της τέχνης και των καλλιτεχνικών εκφραστικών μέσων ως στρατηγική αντιμετώπισης, πρόληψης των στρεσογόνων καταστάσεων και μείωσης του στρες και του άγχους που βιώνουν οι εκπαιδευτικοί και οι παιδαγωγοί στην Ελλάδα. Η παρουσία των αρνητικών αυτών φαινομένων αποτελεί απειλή για την πρόοδο και ευημερία του ατόμου και της ποιότητας της εργασίας που προσφέρει. Οι αιτίες και οι αφορμές για την εμφάνισή τους είναι σύνθετες, ποικίλες και αγγίζουν τα όρια του ψυχολογικού και συναισθηματικού κόσμου του ατόμου. Η διαχείρισή τους με τις συμβατικές μεθόδους και τεχνικές δεν αποτελεί αλάνθαστο αξίωμα. Οι καλλιτεχνικές μέθοδοι αποβλέπουν στην διαχείριση στης συναισθηματικής και ψυχολογικής κατάστασης του ατόμου με γνώμονα τον σεβασμό της ατομικότητας, των ψυχοσυαναισθηματικών αναγκών και την ανθρώπινη φύση της ανθρώπινης φύσης. Με τον τρόπο αυτό η τέχνη υπηρετεί τον σκοπό της: Τον Άνθρωπο. Στην σημερινή πραγματικότητα ωστόσο, θα πρέπει να υπάρχει μια σχέση ανάλογης συνάρτησης μεταξύ του στρες και των τρόπων αντιμετώπισής του. Όσο περισσότερες και πολυπλοκότερες εμφανίζονται οι στρεσογόνες καταστάσεις και τα επακόλουθά τους στην ψυχοσωματική υγεία του ατόμου, τόσο μεγαλύτερη θα πρέπει να είναι η προσπάθεια εύρεσης για εφαρμογής διαφορετικών πρακτικών για την διαχείριση και πρόληψή τους. Συνεπώς χρειάζεται συνεχής επανεκτίμηση της εμφάνισης του φαινομένου και προσαρμογή των μεθόδων αντιμετώπισης σύμφωνα με τα κάθε φορά εμφανιζόμενα δεδομένα. Σε αυτό το σημείο έρχεται η τέχνη, με το μη λεκτικό επικοινωνιακό, θετικό της πρόσημο, να καλύψει τα κενά που οι άλλες επιστήμες έχουν αφήσει. Στην έρευνα χρησιμοποιήθηκε μεικτή μεθοδολογική προσέγγιση συλλογής δεδομένων. Το ερωτηματολόγιο συμπλήρωσαν εκατό εικοσιπέντε άτομα, επτά άτομα συμμετείχαν σε συνέντευξη και δέκα στην μέθοδο βασισμένη στην τέχνη (art based method). Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι οι Έλληνες εκπαιδευτικοί των Περιφερειών της Αττικής και της Κρήτης, αν και έχουν υψηλή αυτοεκτίμηση, εμφανίζουν αναίτιο άγχος, ένταση και αγωνία. Οι στρατηγικές που επιλέγουν για την αντιμετώπιση των στρεσογόνων καταστάσεων είναι η αναζήτηση κοινωνικής υποστήριξης, η θετική και ορθολογική σκέψη και, σε μεγάλο βαθμό, η δημιουργικότητα. Το συμπέρασμα αυτό συνδέεται και ενισχύεται από τις απαντήσεις των ερευνητικών ερωτημάτων. Σε αυτές διαπιστώνεται μια ισχυρή συσχέτιση της ενασχόλησης με κάποια μορφή τέχνης, της διαμόρφωση και καλλιτεχνικής διακόσμησης των εργασιακών χώρων και της προσωπικής θεώρησης για την χρήση της τέχνης, με τον τρόπο αντιμετώπισης του εργασιακού στρες και του άγχους που βιώνουν οι εκπαιδευτικοί.

Abstract

The present study delves into the use of art and artistic means of expression as a strategy for dealing with, preventing stressful situations and reducing stress and anxiety experienced by teachers and educators in Greece. The presence of these negative phenomena is a threat to the progress and well-being of the individual and the quality of the work she/he offers. The causes and reasons for their appearance are complex, varied and reach the limits of the psychological and emotional world of the individual. Managing them with conventional methods and techniques is not an infallible axiom. Artistic methods aim at managing the emotional and psychological state of the individual based on respect for individuality, psycho-emotional needs and the human nature of human nature. In this way art serves its purpose: Human. In today 's reality, however, there must be a similar relationship between stress and how to deal with it. The more and more complex the stressful situations appear and their consequences on the psychosomatic health of the individual, the greater should be the effort to find different practices for their management and prevention. Therefore, it is necessary to constantly re-evaluate the occurrence of the phenomenon and to adjust the treatment methods according to the data that appear each time. This is where art comes in, with its non-verbal communicative, positive sign, to fill in the gaps left by other sciences. The research used a mixed methodological approach to data collection. One hundred and twenty-five people completed the questionnaire, seven people participated in an interview and ten people in the art based method. The results of the research showed that the Greek teachers of the regions of Attica and Crete, although they have high self-esteem, show signs of unnecessary stress, tension and anxiety. The strategies they choose to deal with stressful situations are the search for social support, positive and rational thinking and, to a large extent, creativity. This conclusion is linked and reinforced by the answers to the research questions. They show a strong correlation between engaging in some form of art, the design and artistic decoration of workplaces and a personal view of the use of art, in the way of dealing with work stress and teacher’s anxiety.