Παιδαγωγικές αξίες και καλλιέργεια της ενσυναίσθησης σε παιδιά προσχολικής ηλικίας – προτάσεις εφαρμογής

Αντωνοπούλου, Ελένη

Pedagogical values and the cultivation of empathy in pre-school children - implementation proposals

Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία

Author

Αντωνοπούλου, Ελένη

Date

2023-02-17

Advisor

Σιδηροπούλου, Τρυφαίνη

Μεταπτυχιακή εργασία (9.384Mb)

Keywords

Ενσυναίσθηση ; Παιδαγωγικές αξίες ; Προσχολική αγωγή ; Παιδαγωγός ; Δεξιότητες του 21ου αιώνα ; Παιδαγωγικές δράσεις ; Εκπαιδευτικές δράσεις

Abstract

Εισαγωγή: Ο βασικός και κεντρικός στόχος στη σημερινή κοινωνία της μάθησης είναι η ανάπτυξη γνωστικών, μεταγνωστικών, κοινωνικών κι επικοινωνιακών δεξιοτήτων που θα βοηθήσουν κάθε εκπαιδευόμενο να γίνει ένας σκεπτόμενος κι ενεργός πολίτης του 21ου αιώνα. Η ενσυναίσθηση αποτελεί μια από τις προαναφερθείσες δεξιότητες και συγκεκριμένα είναι μία κοινωνική δεξιότητα, που είναι απαραίτητη σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής, καθώς συμβάλλει στην υγιή κοινωνικοποίηση, ενισχύει την αλληλεγγύη, σχετίζεται με τη θετική κοινωνική αλληλεπίδραση, ευνοεί τη διάθεση για ευαισθησία και συμπερίληψη και βοηθά στην καλλιέργεια της προκοινωνικής συμπεριφοράς. Σημαντική, άλλωστε, διάσταση της ενσυναίσθησης είναι η σχέση της με τη διαμόρφωση αξιών και στάσεων (Decety & Jackson, 2004). Στην καλλιέργεια, λοιπόν, της ενσυναίσθησης και γενικά όλων των δεξιοτήτων, αρχών και παιδαγωγικών αξιών καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει η προσχολική εκπαίδευση, η οποία είναι καθολικά αποδεκτό πως εδραιώνει τις βάσεις για την μετέπειτα πορεία του κάθε ανθρώπου και λειτουργεί ως «θεμέλιος λίθος» στη διαμόρφωση ακέραιων και ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων. Σκοπός: Σκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η διερεύνηση του ρόλου του παιδαγωγού προσχολικής ηλικίας στην καλλιέργεια ενσυναίσθησης και παιδαγωγικών αξιών και η ανάδειξη συγκεκριμένων εκπαιδευτικών δράσεων με βιωματικό και πολυαισθητηριακό χαρακτήρα, που αποσκοπούν στη διάπλαση όχι μόνο μιας προσωπικότητας με ενσυναίσθηση, αλλά και ενός ενεργού πολίτη εφοδιασμένου με τις δεξιότητες του 21ου αιώνα. Μέθοδος: Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε στην παρούσα εργασία είναι η διερεύνηση βιβλιογραφίας και αρθρογραφίας σχετικής με την ενσυναίσθηση, τις αξίες, τη προσχολική αγωγή και τις δεξιότητες του 21ου αιώνα. Παράλληλα, υλοποιήθηκαν παιδαγωγικές δράσεις με σκοπό τη παραγωγή υλικού με κύριο θεματικό άξονα την ενσυναίσθηση και τις παιδαγωγικές αξίες και πώς αυτές μπορούν να καλλιεργηθούν στο πλαίσιο της προσχολικής αγωγής. Αποτελέσματα: Η βιβλιογραφική ανασκόπηση οδήγησε στη δημιουργία και παραγωγή ενός πρωτότυπου εκπαιδευτικού προϊόντος με δράσεις που συμβάλλουν στη καλλιέργεια της δεξιότητας της ενσυναίσθησης στη προσχολική ηλικία, επιβεβαιώνοντας κατά αυτόν τον τρόπο πως ο κάθε παιδαγωγός έχει τη δυνατότητα αλλά και το χρέος να δημιουργήσει ηθικά ακέραιες και ολοκληρωμένες προσωπικότητες. Η θεωρία, λοιπόν, που στηρίχτηκε σε επισταμένη έρευνα βιβλιογραφιών και αρθρογραφιών σχετικών με την ενσυναίσθηση, μετουσιώθηκε σε δραστηριότητες βιωματικού περιεχομένου με συνδημιουργούς και ταυτόχρονα πρωταγωνιστές αυτών τόσο τον παιδαγωγό όσο και τα παιδιά προσχολικής ηλικίας. Συμπεράσματα: Στη σημερινή εποχή, που χαρακτηρίζεται από αμοραλισμό και αδιαφορία προς τον συνάνθρωπο, κρίνεται κάθε άλλο παρά ποτέ αναγκαία η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης σε πρώιμη ηλικία, προκειμένου αυτή να αποτελέσει μόνιμο στοιχείο της προσωπικότητας των παιδιών. Το παιδαγωγικό πρόγραμμα της προσχολικής ηλικίας επιβάλλεται να αναδιαμορφωθεί και να προσαρμοστεί στις συνθήκες και στις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας. Ως εκ τούτου κρίνεται μείζονος σημασίας αλλά και εύλογη απόρροια του ηθικοπλαστικού προσανατολισμού της προσχολικής αγωγής η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης και των παιδαγωγικών αξιών.

Abstract

Introduction: The basic and central goal in today's learning society is the development of cognitive, metacognitive, social and communication skills that will help every learner to become a thinking and active citizen of the 21st century. Empathy is one of the above-mentioned skills, and in particular it is a social skill that is essential in all aspects of social life, as it contributes to healthy socialization, enhances solidarity, is associated with positive social interaction, fosters a sense of sensitivity and inclusion and helps to cultivate pro-social behavior. An important dimension of empathy is its relationship with the formation of values and attitudes (Decety & Jackson, 2004). In the cultivation of empathy and generally of all skills, principles and pedagogical values, pre-school education plays a decisive role, as it is universally accepted that it lays the foundations for the later course of every human being and acts as a "foundation stone" in the formation of integral and complete personalities. Purpose: The aim of this thesis is to investigate the role of the preschool teacher in the cultivation of empathy and pedagogical values and the emergence of specific educational activities with experiential and multisensory character, which aim to develop not only a personality with empathy, but also an active citizen equipped with the skills of the 21st century. Method: The methodology followed in this paper is the exploration of literature and articles related to empathy, values, early childhood education and 21st century skills. At the same time, pedagogical activities were implemented in order to produce material with the main thematic focus on empathy and pedagogical values and how they can be cultivated in the context of preschool education. Results: The literature review led to the creation and production of an original educational product with actions that contribute to the cultivation of the skill of empathy in pre-school age, thus confirming that every educator has the ability and the duty to create morally whole and complete personalities. The theory, therefore, based on a thorough research of bibliographies and articles related to empathy, was transformed into activities of experiential content with both the educator and the preschool children as co-creators and at the same time as protagonists. Discussion: In today's era, characterized by amorality and indifference towards our fellow human beings, it seems all but necessary to cultivate empathy at an early age, so that it becomes a permanent element of children's personality. The pre-school curriculum must be reformed and adapted to the conditions and needs of modern society. It is therefore of major importance and a logical consequence of the ethical and cultural orientation of pre-school education to cultivate empathy and pedagogical values.