Η γυναικεία επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα την τελευταία πενταετία: απόψεις γυναικών επιχειρηματιών και διερεύνηση της επίδρασης των δημογραφικών στοιχείων

Abstract

Η παρούσα εργασία αποτέλεσε μια μελέτη αναφορικά με τη γυναικεία επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα και πώς αυτή διαμορφώνεται την τελευταία πενταετία. Σύμφωνα με την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, υπάρχουν διάφοροι παράγοντες παρακίνησης που προκαλούν τη συμμετοχή μιας γυναίκας σε επιχειρηματικές δραστηριότητες (παράγοντες ώθησης και παράγοντες έλξης, προσωπικά και δημογραφικά χαρακτηριστικά, καθώς και διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες). Οι λόγοι συμμετοχής μιας γυναίκας σε επιχειρηματικές δραστηριότητες μπορεί να είναι προσωπικοί, επαγγελματικοί, πολιτισμικοί και κοινωνικοί. Η επίτευξη ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής είναι μία από τις σημαντικότερες δυνάμεις για την έναρξη μιας γυναικείας επιχειρηματικής δράσης. Ωστόσο, τα εμπόδια της γυναικείας επιχειρηματικότητας είναι πολλαπλά, όπως το στερεότυπο του φύλου, η χρηματοδότηση, η οριοθέτηση της γυναίκας μέσα στην οικογένεια, την κοινωνία και την εργασία, ο περιορισμένος βαθμός κατάλληλων εμπειριών και τεχνικών γνώσεων, η δύσκολη πρόσβαση στα δίκτυα και τους επαγγελματικούς φορείς, η έλλειψη δεξιοτήτων μάρκετινγκ και υπηρεσιών υποστήριξης, η κακή πρόσβαση σε τεχνολογία και ψηφιακές αγορές, οι «γυάλινες οροφές» κ.ά. Η πανδημία covid-19 έχει επιφέρει τεράστιο αντίκτυπο στις γυναίκες επιχειρηματίες, όπου σε παγκόσμιο επίπεδο φαίνεται πως συνάντησαν σημαντικές δυσκολίες στην έναρξη μιας επιχείρησης, σε σχέση με τους άνδρες. Ωστόσο, αναδείχθηκαν και νέες ευκαιρίες από την πανδημία με στόχο την ανάπτυξη. Η παρούσα ερευνητική διαδικασία βασίστηκε στην ποσοτική μέθοδο με τη χρήση του ερωτηματολογίου ως ερευνητικό εργαλείο. Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν Ν=70 γυναίκες επιχειρηματίες στην Ελλάδα, που συλλέχθηκαν με την μέθοδο της δειγματοληψίας ευκολίας και με τη μέθοδο της δειγματοληψίας χιονοστιβάδας. Το παρόν ερωτηματολόγιο αποτελεί προσαρμογή των εξής ερευνητικών εργαλείων: α) του ερωτηματολογίου της έρευνας των ΑλιπράντηΜαράτου, Κατσής και Παπαδημητρίου (2016), β) του ερωτηματολογίου στο πλαίσιο έρευνας για τη γυναικεία επιχειρηματικότητα στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας που συμμετέχει ως εταίρος στο ευρωπαϊκό έργο ICONWOM-EN και γ) του ερωτηματολογίου του ΚΕΘΙ (Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας) (2008). Για τη συλλογή των δεδομένων, το ερωτηματολόγιο μοιράστηκε ως ηλεκτρονικό αλλά και ως έντυπο. Η διάρκεια της έρευνας ήταν περίπου δύο μήνες (Οκτώβριος έως Νοέμβριος, 2022). Για την ανάλυση των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πρόγραμμα IBM SPSS Statistics, V21. Ο έλεγχος αξιοπιστίας του ερωτηματολογίου που χρησιμοποιήθηκε στην παρούσα έρευνα προέκυψε με τιμή a=93,5% και ως εκ τούτου κρίθηκε κατάλληλο για ανάλυση. Η ανάλυση του ερωτηματολογίου ανέδειξε πως οι γυναίκες στρέφονται στην επιχειρηματικότητα ιδίως από ανάγκη. Ανάμεσα στους σημαντικότερους λόγους για γυναικεία επιχειρηματικότητα είναι το ενδιαφέρον για το αντικείμενο και η επίτευξη της ανεξαρτησίας. Αναφορικά με την ισορροπία οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής, έγινε εμφανής στην παρούσα έρευνα η θετική στάση των οικογενειών απέναντι στη δουλειά των γυναικών επιχειρηματιών και αναδείχθηκε η σημαντική συμβολή τους στα επιτεύγματά τους. Φάνηκε από την ανάλυση πως τα παραπάνω συμβάλλουν στο να διατηρείται η ισορροπία οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής στο πλαίσιο της γυναικείας επιχειρηματικότητας. Τα πιο βασικά εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες επιχειρηματίες, σύμφωνα με την παρούσα έρευνα, είναι η έλλειψη δομών συμβουλευτικής και ενημέρωσης, η γραφειοκρατία, ο ανταγωνισμός, η έλλειψη κεφαλαίου και η δυσκολία τραπεζικού δανεισμού. Σε ότι αφορά το πλαίσιο της πανδημίας Covid-19, η ανάλυση έδειξε πως υφίστανται παράγοντες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε διακοπή της επιχειρηματικής δραστηριότητας, με το μέλλον των επιχειρήσεων των γυναικών να κρίνεται ως λιγότερο αισιόδοξο μετά την έναρξη της πανδημίας. Ωστόσο, αναδύονται σημαντικές δυνατότητες, όπως η εκπαίδευση στις τεχνολογίες πληροφορικής, στη διοίκηση επιχειρήσεων και στο Marketing / προώθηση. Τέλος, από την παρούσα ανάλυση φάνηκε πως υπάρχουν διαφοροποιήσεις των απόψεων των γυναικών σε σχέση με όλες τις εξεταζόμενες δημογραφικές μεταβλητές: την ηλικία, την εκπαίδευση, την οικογενειακή κατάσταση, τον τόπο διαμονής και το εισόδημά τους.