Σύγχρονες επιμελητικές πρακτικές και η συμβολή τους στη νοηματοδότηση του έργου: το Ελληνικό παράδειγμα

Σκλήκα, Ζαχαρούλα

Contemporary curatorial practices and their contribution to the significance of the artwork: the Greek paradigm

Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία

Author

Σκλήκα, Ζαχαρούλα

Date

2023-09-30

Advisor

Αντωνιάδης, Κωνσταντίνος

Μεταπτυχιακή εργασία (5.034Mb)

Keywords

Επιμέλεια ; Εκθέσεις φωτογραφίας ; Μπιενάλε ; Φωτογραφικά αρχεία ; Θεματικές εκθέσεις ; Αυτοεπιμέλεια

Abstract

Η παρουσίαση μίας φωτογραφικής εργασίας μέσω έκθεσης και έκδοσης συνοδευτικού καταλόγου είναι το βασικό επικοινωνιακό μέσο μεταξύ δημιουργού, κοινού και έργου. Στην παρούσα διπλωματική μεταπτυχιακή εργασία ερευνάται και αναδεικνύεται ο πολυδιάστατος ρόλος του επιμελητή σαν διαμεσολαβητή μεταξύ του καλλιτεχνικού έργου, του φωτογράφου και του θεατή. Μελετώνται περιπτώσεις επιμελητικής πρακτικής που εδραίωσαν και έκαναν ισχυρή την παρουσία του επιμελητή τόσο ιστορικά εκτός συνόρων όσο και στην Ελληνική πραγματικότητα κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Ερευνητικά εργαλεία για την πραγματοποίηση της έρευνας υπήρξαν η ελληνική και ξένη βιβλιογραφία καθώς και συνεντεύξεις προς επιμελητές και φωτογράφους βάσει ερωτηματολογίων. Στο πρώτο κεφάλαιο εξετάζεται ο ρόλος του επιμελητή, η αποστολή του στη διαδικασία προβολής του έργου και η σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ καλλιτέχνη και επιμελητή κατά τη διάρκεια της επιμελητικής ανάθεσης με στόχο την ανάδειξη στοιχείων που θα φέρουν σε επικοινωνία το θεατή με το καλλιτεχνικό έργο. Στο δεύτερο κεφάλαιο πραγματοποιείται επισκόπηση ιστορικών στοιχείων ως προς την εξέλιξη πρώτων μορφών επιμέλειας, εξετάζονται οι λόγοι που εξυπηρέτησε η πρακτική τους καθώς και η εμφάνιση και η θέση της φωτογραφίας στις εκθέσεις τέχνης. Στο τρίτο κεφάλαιο επιχειρείται η διερεύνηση στρατηγικών που συνέβαλαν στην εξέλιξη της επιμελητικής πρακτικής και οδήγησαν στην αναγνώριση του φωτογραφικού μέσου. Τον ερευνητικό σκοπό σε αυτό το σημείο εξυπηρετεί η μελέτη της έκθεσης documenta 5 για τις καινοτόμες επιμελητικές πρακτικές που είχαν σαν αποτέλεσμα την αλληλεπίδραση του κοινού με το έργο, της έκθεσης The Family of Man για την πρωτότυπη επιμέλεια σε συλλογικό έργο και το σκοπό που εξυπηρέτησε, και τέλος, της έκθεσης Cruel and Tender: The Real in the Twentieth-Century Photograph ως η πρώτη παρουσίαση ιστορικού και σύγχρονου συλλογικού έργου που σηματοδοτούσε την αναγνώριση του φωτογραφικού μέσου. Στο τέταρτο κεφάλαιο και μέσα από την Ελληνική πραγματικότητα, δίνεται βαρύτητα σε επιμελητικές στρατηγικές των ιστορικών φωτογραφικών αρχείων των Λεωνίδα Παπάζογλου, Δημήτρη Χαρισιάδη και Nelly’s, τα οποία εμφανίζουν διαφορετική μορφή σε σχέση με τη δόμηση και συγκρότησή τους, καθώς και στην καταγραφή της επιμέλειας των μεγάλων και πρωτότυπων θεματικών εκθέσεων Εικόνα και Είδωλο, Επινόηση του Τοπίου και Κάποιος (να) με κοιτάζει, που πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα τη σύγχρονη εποχή. Τέλος, στο κεφάλαιο αυτό εξετάζεται η αυτοεπιμέλεια ως μέθοδος αξιολόγησης και παρουσίασης φωτογραφικού έργου μέσα από το έργο Άθως – Τα Χρώματα της Πίστης του Στράτου Καλαφάτη. Στις μορφές των στρατηγικών που αναλύονται επιβεβαιώνεται ο καθοριστικός ρόλος του επιμελητή στην προβολή και προώθηση του φωτογραφικού έργου και στη δημιουργία θεμελίων για τη μετάδοση της ιστορίας διαμέσου του φωτογραφικού μέσου.

Abstract

Presenting a photographic work through an exhibition and its catalogue published for the purpose of the event, are the main means of communication connecting the artist and their artwork to the viewer. This thesis investigates and highlights the multidimensional role of the curator as a mediator between the artistic work, the photographer and the viewer. Curatorial case studies are being examined, from the establishment of curatorship historically, to the strengthening of the practice in the last decades, both in Greece and abroad. Greek and foreign bibliography as well as interviews with curators and photographers were the main research tools for the realization of this thesis project. The first chapter examines the role of the curator and their mission in promoting the artwork. The research highlights the relationship between the artist and the curator during the curatorial process, and the elements that bring the viewer and the artistic work into contact. The second chapter reviews historical data regarding the evolution of early curatorial forms, the reasons why curatorial practices were established, as well as the early presence of photography in art exhibitions. The third chapter looks at strategies that contributed to the evolution of curatorial practices and led to the recognition of the photographic medium. The analysis is backed up by three curatorial projects: 1. the study of the exhibition documenta 5 for the groundbreaking curatorial practices that led to the audience interaction with the artwork, 2. the exhibition The Family of Man for the innovative curation of collective work as well as the purpose it served, and finally 3. the exhibition Cruel and Tender: The Real in the Twentieth-Century Photograph as the first presentation of historical and contemporary collective work that marked the recognition of the photographic medium. In the fourth chapter, emphasis is given at curatorial strategies of the historical photographic archives of Leonidas Papazoglou, Dimitris Harissiadis and Elli Seraidari – Sougioultzoglou (Nelly’s) and the different forms they presented in terms of their structure, as well as the curation of large and innovative Greek thematic exhibitions Image and Icon, The Invention of Landscape and Watch Me (Watch You), held in modern times. Finally, this chapter analyzes self-curation as a method of evaluating and presenting photographic work through Stratos Kalafatis’ Athos – The Colors of Faith. The different forms of curatorial strategies analyzed in this chapter, confirm the curator’s pivotal role, whose work is critical to the promotion of a photographic work and the establishment of foundations that contribute to the transmission of historical data through the photographic medium.