Ιαπωνικό management. Η διοίκηση ανθρωπίνου δυναμικού & η επιχειρησιακή ηθική στην Ιαπωνία. Μελέτη περίπτωσης : Toyota Motor Corporation

Καλύβα, Ανδριανή; Σπαθαρόπουλος, Παναγιώτης

Japanese management. Discovering the human resources management and business ethics in Japan. Case study: Toyota Motor Corporation

Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία

Author

Καλύβα, Ανδριανή

Σπαθαρόπουλος, Παναγιώτης

Date

2024-03-27

Advisor

Σαλμόν, Ιωάννης

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ KALYVA-SPATHAROPOULOS_ΤΕΛΙΚΟ_2024 (1).pdf (3.071Mb)

Keywords

Επιχειρήσεις ; Ανθρώπινο κεφάλαιο ; Διοίκηση επιχειρήσεων ; Ιαπωνικό management ; Διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού ; Επιχειρηματική ηθική ; Toyota ; Διοίκηση ολικής ποιότητας

Abstract

Αποτελεί ομολογουμένως κοινή παραδοχή η αίσθηση, ότι οι τελευταίες δεκαετίες έχουν σφυρηλατηθεί, ως επί το πλείστον, υπό το πρίσμα των επιταγών της Κοινωνίας της Γνώσης και της Πληροφορίας (Held & McGrew, 2004). Ειδικότερα η επικρατούσα αυτή κατάσταση δεν έχει αφήσει καθόλου ανεπηρέαστη και την παγκόσμια κοινότητα, η οποία καλείται αδιάλειπτα να συμβαδίζει επιτυχώς με την τρέχουσα ροή εξελίξεων και αναπάντεχων γεγονότων που κατακλύζουν την οικονομία, τη γεωπολιτική, την τεχνολογία αλλά και εν γένει το ευρύτερο κοινωνικό γίγνεσθαι (Hirst & Thomson, 1996) (Heywood, 2013). Κατά αυτό τον τρόπο, ανακύπτουν και εξαπλώνονται προς πάσα κατεύθυνση συνθήκες έντονης ανασφάλειας και αβεβαιότητας σε όλους τους τομείς απασχόλησης (Μπουραντάς Δ. , 2005). Συνεπώς, τα στελέχη που διαχειρίζονται ανώτατες διοικητικές θέσεις, απαιτείται να βρίσκονται σε συνεχή εγρήγορση, να διαθέτουν δημιουργική σκέψη, να καινοτομούν αλλά και να συναλλάσσονται, εντός των αυστηρώς προσδιορισμένων πλαισίων που επιτάσσουν οι κώδικες της διεθνούς ηθικής και δεοντολογίας (Μάντζαρης, 2003), (Μπουραντάς Δ. , 2018). Επιπλέον επιχειρήσεις όπως και κάθε είδους οργανισμοί, οφείλουν να προΐστανται των αλλαγών, έναντι των ανταγωνιστών τους, εφόσον επιδιώκουν την κατάκτηση μιας ηγετικής θέσης στην αγορά (Κορρές, 2015). Στον ίδιο άξονα είναι προσανατολισμένη και η παγκόσμια ακαδημαϊκή κοινότητα, καθώς επικεντρώνει τα επιστημονικά της ενδιαφέροντα προς την αναζήτηση επιτυχημένων στρατηγικών διοίκησης, προκείμενου να αντληθεί χρήσιμο υλικό που θα συνεισφέρει περαιτέρω στη γόνιμη εξέλιξη αυτής της έρευνας πεδίου. Κατ’ ουσίαν τις τελευταίες δεκαετίες έχει ανταπτυχθεί και εξελίσσεται ένας ανοιχτός διεπιστημονικός διάλογος που κάνει λόγο για την αξία, τη διαχείριση αλλά και την ανταλλαγή – ροή της γνώσης μεταξύ του εξωτερικού και του εσωτερικού περιβάλλοντος των επιχειρήσεων - οργανισμών (Ρωσσίδης & Ασπρίδης, 2017). Πράγματι, ο επιστημονικός τομέας της Διαχείριση Γνώσης, παρέχει τη δυνατότητα στους οργανισμούς να αξιοποιούν με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο, το πνευματικό - άυλο κεφάλαιο που διαθέτουν, επιφέροντας έτσι πολλαπλές βελτιώσεις στην απόδοση του προσωπικού, ενθαρρύνοντας παράλληλα την καινοτομία, χτίζοντας ανθεκτικότητα, διευκολύνοντας τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, αναβαθμίζοντας την ποιότητα των προϊόντων και των παρεχόμενων υπηρεσιών, οικοδομώντας δηλαδή μια νοοτροπία διά βίου μάθησης, ένα αδιαφιλονίκητο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα (Νονάκα & Τακεούτσι, 2003). Κάνοντας νύξη παραπάνω για την τόσο πολυσυζητημένη και συνάμα πολυσήμαντη έννοια της ποιότητας, αξίζει να υπογραμμιστεί στο σημείο αυτό, η σπουδαιότητα της εφαρμογής των αρχών Διοίκησης Ολικής Ποιότητας (ΔΟΠ) σε μια οργάνωση, καθότι συνιστά μια απόπειρα ολιστικής στρατηγικής διαχείρισης, η οποία δίνει έμφαση στη συνεχή βελτίωση, στην ικανοποίηση των πελατών (εσωτερικών - εξωτερικών), στη δέσμευση των εργαζομένων και τελικά οδηγεί στην επίτευξη επιχειρηματικής αριστείας (Δερβιτσιώτης, 2001). Κατά συνέπεια το ιαπωνικό management που εμπεριέχει στη φιλοσοφία του όλα τα ανωτέρω στοιχεία, έχει προσελκύσει το βλέμμα πολλών ερευνητών ανά τον κόσμο, καθώς -σχεδόν ομόφωνα-αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες τάσεις στον τομέα της διοίκησης επιχειρήσεων, σύμφωνα με την ενδελεχή μελέτη της ελληνικής και της ξενόγλωσσης βιβλιογραφίας πάνω στο θέμα αυτό. Ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα της ευρέως διαδεδομένης ιαπωνικής διαχείρισης παρατίθενται ως ακολούθως, όπως λόγου χάρη η διαχείριση γνώσης, η οργανωσιακή μάθηση, η επιχειρησιακή ηθική, η γόνιμη συνεργασία, η επίτευξη ποιότητας αλλά και η προσαρμοστικότητα στις αλλαγές (Πανηγυράκης & Μουρδουκούτας, 1999). Άλλωστε, η υιοθέτηση και η συνακόλουθη αξιοποίηση των προαναφερθέντων πρακτικών, συνιστά ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που βοηθά τις επιχειρήσεις να εδραιώσουν τη φήμη τους. Ειδικότερα, μέσω των ιαπωνικών αρχών management, επιδιώκεται αφενός η δημιουργία αποτελεσματικής διαδικασίας παραγωγής και αφετέρου η διατήρηση της άρτιας ανάπτυξης και διαχείρισης των εργαζόμενων, με κύριο στόχο τη μακροχρόνια δέσμευση και αφοσίωσή τους (Bernard Keys & Miller, 1984). Πράγματι, οι Ιάπωνες, χάρη στη μακραίωνη ιστορία τους και στο πλούσιο πολιτισμικό τους υπόβαθρο, έχουν δημιουργήσει ένα ιδιαίτερο μοντέλο διαχείρισης που αποζητά την ποιότητα και επιδιώκει αδιάκοπα τη βελτίωση (Πανηγυράκης & Μουρδουκούτας, 1999). Για τους παραπάνω λόγους, το ιαπωνικό management φαίνεται να έχει επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την παγκόσμια οικονομία, αποτελώντας αστείρευτη πηγή έμπνευσης για πληθώρα επιχειρήσεων και οργανισμών ανά την υφήλιο. Επομένως, το θεμελιώδες ερευνητικό ερώτημα που ανέκυψε στην πορεία των εισαγωγικών μας συναντήσεων για τη συγγραφή της διπλωματικής, είναι: «Ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην επιτυχία της Ιαπωνικής Διοίκησης ως προς την επίτευξη ποιότητας και συνεχούς βελτίωσης;» Σκοπό λοιπόν της παρούσας εργασίας αποτελεί, η πολυεπίπεδη διερεύνηση και ανάδειξη των θεμελιωδών αρχών που διέπουν την ιαπωνική διοίκηση καθώς και τη διαχείριση ανθρωπίνου δυναμικού, οι οποίες έχουν εφαρμοστεί επιτυχώς, τόσο σε αμιγώς ιαπωνικές επιχειρήσεις, όσο και σε ποικίλες πολυεθνικές εταιρείες. Προκειμένου να υλοποιηθεί ο σκοπός αυτός, συνεργαστήκαμε αρμονικά για να προσφέρουμε αξία, μέσω του υλικού που επιχειρήσαμε να παράξουμε, στους αναγνώστες -είτε εκείνοι ανήκουν στον πανεπιστημιακό είτε στον επιχειρηματικό χώρο-, επιδιώκοντας συνάμα να έρθουν σε επαφή και να κατανοήσουν επαρκώς την πολυσύνθετη επιχειρησιακή κουλτούρα των λαών της Άπω Ανατολής. Επιπλέον, επιχειρήθηκε από πλευράς μας η συγκριτική ανάλυση του ιαπωνικού με το αμερικανικό και το αθωνικό μοντέλο διοίκησης, όσον αφορά στη βιωσιμότητα, στην εταιρική κοινωνική ευθύνη αλλά και στις ηθικές πρακτικές (Yang, 1984). Κλείνοντας, επιλέχθηκε από πλευράς μας, η αξιοποίηση του ερευνητικού εκπαιδευτικού εργαλείου της Μελέτης Περίπτωσης, με θέμα τη συνολική δραστηριότητα της ιαπωνικής εταιρείας «Toyota Motor Corporation» που ηγείται στον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας και ξεκίνησε τον κύκλο εργασιών της το 1937 (Liker, 2004). Επιπλέον αξίζει να υπογραμμιστεί ότι η Toyota ξεχωρίζει διαχρονικά χάρη στο εξαιρετικό πρότυπο διοίκησης, στη συνεχή ανάπτυξη προϊόντων με υψηλή ποιότητα αλλά και τέλος στις υψηλές αξίες που πρεσβεύει. (ToyotaMotorCorporationOfficialGlobalWebsite, 1995-2023). Κλείνοντας, θα θέλαμε ν’ αναφέρουμε, ότι τα συμπεράσματα που εξήχθησαν από την έρευνα που διεξήγαμε, δεν αποτελούν κατά τη γνώμη μας, απλώς ένα επιπλέον ερέθισμα για σκέψη - προβληματισμό, αλλά ένα άρτιο επιστέγασμα των επιστημονικών άρθρων και συγγραμμάτων που αξιοποιήσαμε, ως θεμέλιο για την εκπόνηση της εργασίας μας. Τέλος, αισιοδοξούμε η μελέτη μας να εμπνεύσει και πολλούς άλλους φοιτητές να συνεχίσουν την έρευνα πάνω στο ιαπωνικό management.

Abstract

It is a commonly accepted fact that the last few decades have been forged, for the most part, in the light of the imperatives of the information and knowledge society. This fact has not left the global community unaffected either, which is constantly called upon to keep up with international developments in the economy, geopolitics, technology and also in the wider social development. In this way, conditions of intense insecurity and uncertainty are created and spread in all areas of employment. Therefore, executives who assume top management positions are required to be alert, to have creative thinking, to innovate and also to transact within the strictly defined frameworks dictated by ethics and ethics. In addition, companies and organizations of all kinds must lead the changes, compared to their competitors, if they seek to achieve a leadership position in the market. The global academic community is oriented in the same direction, as it seems to focus its scientific interests on the search for successful management strategies, likely to derive useful material that will further contribute to the fruitful development of this field research. Indeed, Japanese management seems to have attracted the attention of many researchers around the world, as - almost unanimously - it is one of the biggest current trends in business management, according to the thorough study of the Greek and foreign language literature. Some typical examples of Japanese management are listed as follows, such as knowledge management, organizational learning, business ethics, fruitful collaboration, achieving quality and also smoothly adapting to changes. After all, the adoption and subsequent exploitation of the above-mentioned practices constitutes a competitive advantage that helps businesses to consolidate their reputation. In particular, through the Japanese management principles, it is sought on the one hand to create an efficient production process and on the other hand to maintain the proper development and management of employees, with the main goal of their long-term commitment and loyalty. Indeed, the Japanese, thanks to their long history and rich cultural background, have created a special management model that seeks quality and relentlessly pursues improvement. For the above reasons, Japanese management seems to have greatly influenced the global economy, being an inexhaustible source of inspiration for many companies and organizations around the world. Therefore, the fundamental research question that arose during our introductory meetings to write the thesis is: "What are the key factors that contribute to the success of Japanese Management in achieving quality and continuous improvement?" Therefore, the purpose of this work is the multi-level investigation and highlighting of the fundamental principles that govern Japanese administration as well as human resources management, which have been successfully applied, both in pure Japanese companies and in various multinational companies. In order to realize this goal, we have worked harmoniously together to provide value, through the material we have attempted to produce, to readers - whether they belong to the academic or business world - while seeking to engage with and adequately understand the complex business culture, represented by the people of the Far East. In addition, we attempted a comparative analysis of the Japanese with the American and Athonian management models, in terms of sustainability, corporate social responsibility and ethical practices. In conclusion, it was chosen from our side, the utilization of the research and educational tool of the Case Study, on the subject of the overall activity of the Japanese company “Toyota Motor Corporation” which leads the automotive industry and started its turnover in 1937 (Liker, 2004). In addition, it is worth underlining that Toyota stands out over time thanks to the excellent management model, the continuous development of products with high quality and finally the high values it stands for. (Toyota Motor Corporation Official Global Website, 2023). In closing, we would like to mention that the conclusions drawn from the research we conducted are not, in our opinion, just an additional stimulus for thought - reflection, but a perfect culmination of the scientific articles and writings we used, as a foundation for the preparation of our work. Finally, we hope that our study will inspire many other students to continue their research on Japanese management.