Ο τοιχογραφικός διάκοσμος του βυζαντινού ναού αγίου Νικολάου Κρήνης Τρικάλων

Abstract

Ο ναός του Αγίου Νικολάου Κρήνης Τρικάλων, είναι ένα από τα αξιόλογα βυζαντινά μνημεία που φιλοξενεί η Θεσσαλική ύπαιθρος. Είναι κτίσμα του 13ου αιώνα , που φέρει εξαιρετικά αρχιτεκτονικά στοιχεία στην κατασκευή του κελύφους του και αξιόλογο τοιχογραφικό διάκοσμο, ο οποίος έχει κατασκευαστεί στη βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο. Στις μέρες μας, διαπιστώνουμε ότι το μνημείο αυτό έχει υποστεί σημαντικές αλλοιώσεις τόσο στην αρχική κτιριακή του υπόσταση, όσο και στην κατάσταση διατήρησης του τοιχογραφικού διακόσμου του. Το πέρασμα των χρόνων, οι καιρικές συνθήκες, αλλά και οι ανθρώπινες επεμβάσεις είναι οι κυριότερες αιτίες των μεταβολών που υπέστη το μνημείο. Το εικονογραφικό πρόγραμμα που εφαρμόστηκε, καλύπτει το σύνολο των επιφανειών του ναού και κατέχεται από σαφήνεια, αρμονία και πληρότητα, δίνοντας έμφαση στις παραστάσεις του Χριστολογικού και Θεομητορικού κύκλου, που ιστορούν την άνω ζώνη του τοιχογραφικού διακόσμου του ναού. Στο ιερό βήμα παρατηρούμε με δέος τις παραστάσεις του βυζαντινού διακόσμου, οι οποίες ανήκουν στον Ευχαριστιακό κύκλο, ενώ στη μεσαία ζώνη, ιστορείται πλήθος Αγίων σε μετάλλια, καθώς και ολόσωμοι Αγιοι στην κάτω ζώνη, οι οποίοι διατάσσονται παρατακτικά. Σχετικά με την κατάσταση διατήρησης του τοιχογραφικού διακόσμου, διαπιστώνουμε ότι τόσο το βυζαντινό στρώμα τοιχογραφιών, το οποίο διατηρείται κυρίως στο χώρο του ιερού, όσο και ο μεταγενέστερος μεταβυζαντινός διάκοσμος, έχουν αλλοιωθεί σε σημαντικό βαθμό, λόγω των φθορών που υπέστησαν οι τοιχογραφίες από την ύπαρξη αυξημένης υγρασίας, αλλά και από ανθρώπινες δραστηριότητες. Παρατηρούμε καταρρεύσεις τμημάτων τοιχογραφικού διακόσμου, κυρίως λόγω υγρασίας στην κάτω ζώνη του βόρειου τοίχου του κυρίως ναού, αποκολλήσεις από το υποστήριγμα, αλλά και σημαντική δραστηριότητα επιζωγραφίσεων. Διαπιστώνουμε επίσης, ότι τμήματα του αρχικού βυζαντινού διακόσμου, τα οποία παρατηρούνται σε σημεία στο εσωτερικό του ναού, επικαλύπτονται από τις μεταγενέστερες τοιχογραφίες. Οι δυο κατεστραμμένες επιγραφές του μνημείου, δυστυχώς μας αποκόπτουν από πληροφορίες, οι οποίες θα ήταν σημαντικές για την αναγνώριση του καλλιτέχνη που φιλοτέχνησε το μεταβυζαντινό στρώμα. Η μελλοντική ανάδειξη του μνημείου, τόσο από πλευράς αναστήλωσης του, όσο και από πλευράς συντήρησης του τοιχογραφικού διακόσμου, θα μας βοηθήσουν στη συνέχεια της έρευνας, προσφέροντας μας στοιχεία, τα οποία μέχρι σήμερα μας είναι άγνωστα.