Στάσεις και αντιλήψεις μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε σχέση με το φυσιολογικό τοκετό και την καισαρική τομή

Abstract

Η ραγδαία αύξηση του ποσοστού των γεννήσεων με καισαρική τομή, σε παγκόσμιο επίπεδο, έχει ανησυχήσει την ιατρική και όχι μόνο κοινότητα, αφού η χρήση της μεθόδου γίνεται πολλές φορές χωρίς ιατρικές ενδείξεις. Σε υπολογίσιμο ποσοστό η διενέργεια καισαρικής τομής γίνεται μετά από αίτημα της εγκύου και είναι αρκετές φορές αποτέλεσμα ελλιπούς ενημέρωσης της μέλλουσας μητέρας. Ένας μεγάλος αριθμός αναποφάσιστων εγκύων γυναικών, καταδεικνύει την ανάγκη για παροχή περισσότερων πληροφοριών, αναφορικά με τον τοκετό, μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων, με τη συμβολή των επαγγελματιών υγείας, ώστε οι γυναίκες να είναι σε θέση να επιλέξουν τι είναι αυτό που τις αντιπροσωπεύει καλύτερα με βάση την ενημέρωση και τα δικά τους προσωπικά κριτήρια. Η διερεύνηση των στάσεων και των προθέσεων των εφήβων σε θέματα τοκετού και αναπαραγωγικής υγείας είναι ιδιαίτερης σημασίας, αφενός γιατί οι νέοι θα διαμορφώσουν την πραγματικότητα στο εγγύς μέλλον, αφετέρου γιατί τα ερευνητικά δεδομένα από την συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα είναι εξαιρετικά περιορισμένα. Έτσι, σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν να διερευνήσει τις στάσεις και τις αντιλήψεις μαθητών Λυκείου σε θέματα που σχετίζονται με τον φυσιολογικό τοκετό και την καισαρική τομή μέσα από την συσχέτισή τους με τους παράγοντες της θεωρίας της σχεδιασμένης συμπεριφοράς. Οι παραπάνω παράγοντες διερευνήθηκαν ως προς την προβλεπτική τους ικανότητα σε σχέση με την πρόθεση επιλογής συγκεκριμένου είδους τοκετού. Η μελέτη διερεύνησε επίσης, τις πηγές ενημέρωσης των εφήβων σε θέματα τοκετού και αναπαραγωγικής υγείας και το συσχετισμό τους με την πρόθεση για επιλογή τοκετού. Αξιολογήθηκαν επίσης τα αποτελέσματα διδακτικής παρέμβασης που στόχο είχε την τροποποίηση της πρόθεσης για εκδήλωση συμπεριφοράς. Το δείγμα αποτέλεσαν 480 μαθητές της πρώτης τάξης Επαγγελματικών Λυκείων από έντεκα σχολεία της Αττικής και τρία της Περιφέρειας. Το θεωρητικό πλαίσιο του ερευνητικού μέρους της έρευνας αποτέλεσε η Θεωρία της Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς (Ajzen,1985). Κατασκευάστηκε ερευνητικό εργαλείο-ερωτηματολόγιο και αξιολογήθηκαν τα ψυχομετρικά χαρακτηριστικά του. Η εγκυρότητα περιεχομένου αξιολογήθηκε με τον προσδιορισμό της εγκυρότητας προσώπου (Face Validity) και του δείκτη εγκυρότητας περιεχομένου (Content Validity Index ,CVI). Η αξιοπιστία του εργαλείου (Reliability) αξιολογήθηκε με τις τιμές των επαναληπτικών μετρήσεων (test-retest), μέσω του συντελεστή συσχέτισης Intraclass correlation coefficient (ICC). Η εσωτερική αξιοπιστία του ερωτηματολογίου ελέγχθηκε με τη χρήση του συντελεστή Cronbach’s alpha. Για την διερεύνηση της δομής του ερωτηματολογίου χρησιμοποιήθηκε διερευνητική ανάλυση παραγόντων “exploratory factor analysis” (Rotation Method: Varimax). Για τον έλεγχο της σχέσης δυο παραγόντων χρησιμοποιήθηκε ο συντελεστής συσχέτισης του Pearson (r). Για τη σύγκριση των παραγόντων που προέκυψαν μετά την ανάλυση παραγόντων μεταξύ δυο ομάδων χρησιμοποιήθηκε το Student’s t-test, ενώ μεταξύ περισσοτέρων από δυο ομάδων χρησιμοποιήθηκε o παραμετρικός έλεγχος ανάλυσης διασποράς (ANOVA). Η ανάλυση γραμμική παλινδρόμησης (linear regression analysis) χρησιμοποιήθηκε για την εύρεση ανεξάρτητων παραγόντων που σχετίζονται με τους παράγοντες του ερωτηματολογίου από την οποία προέκυψαν συντελεστές εξάρτησης και τα τυπικά σφάλματά τους (standard errors=SE). Η ανάλυση διασποράς για επαναλαμβανόμενες μετρήσεις (ANOVA) χρησιμοποιήθηκε προκειμένου να ελεγχθούν διαφορές στους παράγοντες μεταξύ των ομάδων, στις οποίες πραγματοποιήθηκε παρέμβαση. Επίσης, με την ανωτέρω μέθοδο εκτιμήθηκε εάν ο βαθμός μεταβολής στο χρόνο των υπό μελέτη παραμέτρων ήταν διαφορετικός μεταξύ των δυο ομάδων. Για τη σύγκριση αναλογιών χρησιμοποιήθηκε το Pearson’s χ2 test ή το Fisher's exact test όπου ήταν απαραίτητο. Το επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας τέθηκε στο 0,05. Για την ανάλυση χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πρόγραμμα SPSS 22.0. Το εργαλείο της συλλογής των δεδομένων εμφάνισε αποδεκτά ψυχομετρικά χαρακτηριστικά. Οι ερωτήσεις του ερωτηματολογίου ομαδοποιήθηκαν σε 5 παράγοντες σε συμφωνία με την Θεωρία της Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς, που σχετίζονται μεταξύ τους και εξηγούν συνολικά το 48,9% της μεταβλητότητας. Από την ανάλυση λογαριθμιστικής παλινδρόμησης (logistic regression analysis) προέκυψε ότι όλοι οι παράγοντες του ερωτηματολογίου σχετίζονται με την πρόθεση για επιλογή τοκετού. Οι μετρήσεις στην ομάδα, στην οποία πραγματοποιήθηκε παρέμβαση, διέφεραν σημαντικά από την ομάδα ελέγχου, μια εβδομάδα μετά την παρέμβαση, ενώ συγκρίνοντας τις τιμές οχτώ μήνες μετά, βρέθηκε ότι δεν διέφεραν σημαντικά με τις αντίστοιχες τιμές στην αρχική μέτρηση. Τα συμπεράσματα της μελέτης αναφέρονται στην ανάγκη διαμόρφωσης θετικών στάσεων απέναντι στο φυσιολογικό τοκετό, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν την επιθυμία των νέων ανθρώπων για καισαρική τομή χωρίς ιατρικές ενδείξεις. Προτείνονται εκπαιδευτικές παρεμβάσεις σε πρώιμα στάδια, με την συμμετοχή εκπαιδευτικών και επαγγελματιών υγείας, ώστε ο φυσιολογικός τοκετός να είναι αποτέλεσμα ενημέρωσης, προετοιμασίας και συνειδητής επιλογής.