Εφαρμογές κυκλικής οικονομίας στην βιομηχανία - Η περίπτωση των κλάδων μετάλλων και δομικών υλικών

Abstract

Η κατανάλωση πόρων και η παραγωγή αποβλήτων έχουν γίνει κρίσιμες ανησυχίες που αμφισβητούν τη βιωσιμότητα του πλανήτη σε σχέση με τον άνθρωπο αλλά και το περιβάλλον εν γένει. Η αύξηση του πληθυσμού υπήρξε ένας από τους κύριους μοχλούς. Υπολογίζεται ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός θα υπερδιπλασιαζόταν μέχρι το 2100 σε σύγκριση με το 1990. Παράλληλα, η ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου, η έλευση του καπιταλισμού, το ηλεκτρονικό εμπόριο και το συνδεδεμένο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, έχουν οδηγήσει σε σημαντική αύξηση της κατανάλωσης, ιδιαίτερα στις ανεπτυγμένες χώρες. Η δριμεία αύξηση του αριθμού των καταναλωτών αλλά και των καταναλισκόμενων προϊόντων και υπηρεσιών παγκοσμίως, με οδηγό πάντα τα ανεπτυγμένα κράτη, έχουν οδηγήσει σε μια στρέβλωση του πεδίου, όσον αφορά στις διαθέσιμες πρώτες ύλες. Το παρόν οικονομικό πλαίσιο είναι εντελώς γραμμικό, και έχει σαν στόχο την παραγωγή κερδών (οικονομικών κυρίως) εντός βραχυπρόθεσμών διαστημάτων. Ωστόσο, οι διαθέσιμοι πόροι του πλανήτη είναι πεπερασμένοι και η αλόγιστη χρήση τους και απόρριψη τους μετά την έλευση του τέλους ζωής των προϊόντων, οδηγεί στην απώλεια τους. Παράλληλα, και πιο σημαντικά, η πίεση αυτή έχει αρχίσει να εμφανίζεται δραματικά σε πόρους που είναι απαραίτητη για την επιβίωση του περιβάλλοντος και του ανθρώπου κατ’ επέκταση, όπως το νερό, ο καθαρός αέρας και το υγιές έδαφος. Στα πλαίσια αυτά, σειρά επιστημόνων και ερευνητών εδώ και δεκαετίες προωθούν ένα διαφορετικό οικονομικό μοντέλο, αυτό της κυκλικής οικονομίας. Στην κυκλική οικονομία, βασικός στόχος είναι η διαρκής επαναχρησιμοποίηση παρά απόρριψη των πόρων που αφορούν στην κατασκευή προϊόντων ή υπηρεσιών με την διαρκή διαδικασία ανανέωσης αυτών και επανεισαγωγής τους στο κύκλωμα. Ήδη, σε πιλοτικό επίπεδο, κυβερνήσεις, υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και επιχειρήσεις έχουν αρχίσει να υιοθετούν το μοντέλο αυτό και τα αρχικά αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα θετικά. Η βιομηχανία, ως βασικός κλάδος παραγωγής είναι σαφές ότι δεν μπορεί να εξαιρεθεί από την συζήτηση αυτή, πόσω δε μάλλον, εφόσον αποτελεί το κύριο χρήση φυσικών πόρων και πρώτων υλών. Όλα τα χρησιμοποιούμενα προϊόντα σήμερα, κάθε τύπου παράγονται από βιομηχανικές διαδικασίες και κατά συνέπεια η υιοθέτηση των πρακτικών και των αρχών της κυκλικής οικονομίας από τον κλάδο αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την αειφορία τόσο του ίδιου όσο και του περιβάλλοντος εν γένει. Η παρούσα εργασία εστιάσει στο ζήτημα αυτό ακριβώς, ήτοι την εφαρμογή των αρχών της κυκλικής οικονομίας στην βιομηχανία. Στόχος είναι αφενός να διερευνηθούν και να αποδοθούν ο ορισμός, οι αρχές και τα χαρακτηριστικά της κυκλικής οικονομίας μέσω κατάλληλης βιβλιογραφικής ανασκόπησης και αφετέρου, μέσω κατάλληλης εστίασης να αναζητηθούν οι ιδιαίτερες πρακτικές και προκλήσεις για την εφαρμογή αυτών στην βιομηχανία. Παράλληλα, στόχο αποτελεί η διερεύνηση του βαθμού που οι αρχές της κυκλικής οικονομίας έχουν υιοθετηθεί από την βιομηχανία στην Ελλάδα. Η ανάλυση των ανωτέρω, αποφέρει την δυνατότητα για την διατύπωση κατάλληλων προτάσεων ως προς την υιοθέτηση των αρχών της κυκλικής οικονομίας από την Ελληνική Βιομηχανία. Η εργασία είναι δομημένη ως εξής: Το Πρώτο κεφάλαιο της εργασίας εξετάζει μέσω βιβλιογραφικής ανασκόπησης την κυκλική οικονομία, παραθέτοντας τον ορισμό, τα χαρακτηριστικά και τις αρχές της. Το Δεύτερο κεφάλαιο, παρουσιάζει με την παράθεση παραδειγμάτων από την ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία, παραδείγματα της εφαρμογής των αρχών της κυκλικής οικονομίας σε διάφορους κλάδους. Το Τρίτο κεφάλαιο, εστιάζει στην εφαρμογή των αρχών της κυκλικής οικονομίας στην βιομηχανία, περιλαμβάνοντας παραδείγματα ανά το κόσμο με εστίαση στην ΕΕ. Το Τέταρτο κεφάλαιο εστιάζει στην διερεύνηση και ανάλυση του βαθμού της υιοθέτησης των αρχών της κυκλικής οικονομίας στην Ελλάδα. Το Πέμπτο κεφάλαιο παρουσιάζει τους αναφερόμενους στην συναφή βιβλιογραφία δείκτες για την μέτρηση της επιτυχίας των στόχων κυκλικής οικονομίας Το Έκτο κεφάλαιο, μέσω βιβλιογραφικής ανασκόπησης, καθώς και των αποτελεσμάτων της ανάλυσης για την υιοθέτησης των αρχών της κυκλικής οικονομίας στην βιομηχανία στην Ελλάδα και στον κόσμο γενικότερα συνοψίζει τα κύρια εμπόδια που υφίστανται ως προς αυτό. Η εργασία κλείνει με την παρουσίαση των τελικών συμπερασμάτων και την διατύπωση προτάσεων σε σχέση με την υιοθέτησης των αρχών της κυκλικής οικονομίας στην Ελλάδα.