Σεξουαλική συμπεριφορά των νέων στην Κάλυμνο. Απόψεις για την HIV λοίμωξη και τη χρήση προφυλακτικού

Abstract

Έχουν περάσει περισσότερα από σαράντα χρόνια, όμως μοιάζει πολύ πρόσφατο στη συλλογική ανθρώπινη μνήμη το παρελθόν, που η μόλυνση με τον ιό HIV και η εκδήλωση της λοίμωξης, από AIDS, ισοδυναμούσε με θανατική καταδίκη. Πολλά πράγματα έχουν αλλάξει από τότε, ως προς τη θεώρηση της νόσου από την επιστημονική κοινότητα: • η αξιοποίηση των οφελών της αντιρετροϊκής αγωγής σήμανε τη μετάβαση του HIV/AIDS από μια θανατηφόρο ασθένεια σε μια χρόνια παθολογική κατάσταση, απόλυτα διαχειρίσιμη • διαπιστώθηκε ότι υπάρχει τρόπος να εξασφαλιστεί για τα οροθετικά άτομα ένα προσδόκιμο επιβίωσης ίδιο με εκείνο του οροαρνητικού πληθυσμού • ανακαλύφθηκε ότι μπορεί να ελεχθεί η μεταδοτικότητα του ιού και να περιοριστεί ή να αποτραπούν νέες μολύνσεις. Το επόμενο και τελικό βήμα είναι η ανακάλυψη ενός εμβολίου που θα προλαμβάνει την HIV λοίμωξη ή ενός φαρμακευτικού σκευάσματος που θα απαλείφει τον ιό από το ανθρώπινο σώμα, καθιστώντας το AIDS μια ιάσιμη νόσο. Παράλληλα, διαφοροποιείται σε μεγάλο βαθμό, αν και με λιγότερο ταχείς ρυθμούς, η προσέγγιση της κοινωνίας προς τα HIV (+) μέλη της: γίνεται, ως ένα επίπεδο, κατανοητό ότι ο ιός δεν αφορά αποκλειστικά σε περιθωριοποιημένες κοινωνικές ομάδες, όπως οι ομοφυλόφιλοι, οι ιερόδουλες ή οι χρήστες ουσιών, αλλά αντιθέτως, καταλαμβάνει ανθρώπους όλων των σεξουαλικών προτιμήσεων, όλων των ηλικιών, όλων των τάξεων. Γίνεται αντιληπτό ότι ο HIV δεν μεταδίδεται με την καθημερινή κοινωνική επαφή και ότι ο κοινωνικός αποκλεισμός των οροθετικών ανθρώπων, όχι μόνο δεν προσφέρει στην ατομική προστασία αλλά τουναντίον δυναμιτίζει τον κοινωνικό ιστό και υπονομεύει την κοινωνική συνοχή. Οδεύουμε προς την ενσωμάτωση των HIV (+) ατόμων στο κοινωνικόοικονομικό και πολιτιστικό γίγνεσθαι, διότι αναγνωρίζεται η δυνητική προσφορά τους στην κοινωνική ευημερία. Κορύφωση της προσπάθειας αυτής, από κοινωνική σκοπιά, είναι ο αγώνας για την πάταξη του στίγματος που συνοδεύει την οροθετικότητα και η διασφάλιση της προστασίας των ανθρωπίνων και κοινωνικών δικαιωμάτων των HIV/AIDS ατόμων, με ταυτόχρονη εξάλειψη των διακρίσεων σε βάρος τους. Παρά την σημειούμενη πρόοδο σε επιστημονικό και κοινωνικό επίπεδο αναφορικά με την προσέγγιση της HIV λοίμωξης, δε μπορεί σε καμία περίπτωση να παραγκωνιστεί η ευαλωτότητα των οροθετικών ατόμων, των οποίων οι φυσικές και ψυχοκοινωνικές ανάγκες εμφανίζονται ιδιαίτερα αυξημένες και για το λόγο αυτό χρήζουν μέριμνας και προστασίας. Το γεγονός αυτό έγινε έγκαιρα κατανοητό από την ελληνική πολιτεία, η οποία ενέταξε τους πάσχοντες από HIV/AIDS εντός του προστατευτικού θεσμικού πλαισίου των ΑμεΑ, εξασφαλίζοντας τους πρόσβαση, δυνάμει προγραμμάτων κοινωνικής πολιτικής, σε μια σειρά κοινωνικοοικονομικών παροχών, όπως οικονομική ενίσχυση, δωρεάν ιατρονοσηλευτική φροντίδα και φαρμακευτική κάλυψη κλπ. Ταυτόχρονα, μέσω εξειδικευμένων δομών, στελεχωμένων με καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό, προσφέρεται στον οροθετικό πληθυσμό στήριξη και ενδυνάμωση σε κοινωνικό και ψυχολογικό επίπεδο. Το έργο της πολιτείας συνεπικουρείται από μη κυβερνητικές μη κερδοσκοπικές συλλογικότητες, που μεριμνούν για την ευημερία των HIV(+) ατόμων, αλλά και του γενικού πληθυσμού, μέσω δράσεων πρόληψης, εξέτασης, συμβουλευτικής και εν γένει συμφιλίωσης με την καθημερινότητα με τον ιό. Η εφηβεία αποτελεί περίοδο στη γνωστική, τη συναισθηματική και την ψυχική ανάπτυξη του ανθρώπου, που αντλεί στοιχεία από τα βιώματα και τις εμπειρίες της παιδικής ηλικίας και τροφοδοτεί τις επιλογές του ενήλικα. Ωστόσο, η αποδοχή και η υιοθέτηση του τρόπου ζωής κάθε εφήβου περνά από μια διαδικασία αμφισβήτησης και επαναξιολόγησης, σύμφωνα με την ταυτότητα που ο ίδιος διαμορφώνει και τις ιδέες και τις αξίες που θεωρεί ως επικρατούσες. Αυτονομία, ατομικότητα και ένταξη στην κοινωνία συγκρούονται στην καθημερινότητα του εφήβου, οδηγώντας τον σε λήψη αποφάσεων που είναι καθοριστικές για τη ζωή του ως ενήλικα, αλλά υιοθετούνται και τροποποιούνται ευκολότερα στην εφηβεία. Συμπερασματικά, ο σχεδιασμός προγραμμάτων και πολιτικών υγείας προϋποθέτει την αποτύπωση και την αξιολόγηση της υπάρχουσας κατάστασης, συστηματικά και διαχρονικά. Συνεπώς, η χρησιμότητα ενός εργαλείου διερεύνησης και αξιολόγησης υιοθετημένων συμπεριφορών σε θέματα σεξουαλικής υγείας είναι αδιαμφισβήτητη. Στην παρούσα διπλωματική εργασία επιλέχθηκε δείγμα νέων της Καλύμνου, που φοιτούν στην τελευταία τάξη του επαγγελματικού λυκείου, στο δημόσιο ΙΕΚ, στην ΑΕΝ και υπηρετούν την στρατιωτική τους θητεία. Στόχος της έρευνας είναι η καταγραφή των απόψεων και των στάσεων των νέων του δείγματος σε σχέση με τη χρήση προφυλακτικού και η συσχέτιση τους με το φύλο των νέων και τα κοινωνικό- δημογραφικά στοιχεία των γονέων τους. Όσον αφορά τη μέθοδο τα δεδομένα ελήφθησαν από τα ερωτηματολόγια που συμπλήρωσαν οι νέοι του νησιού. Καμία από τις απόψεις και τις στάσεις των νέων δεν βρέθηκε ισχυρά θετική, ενώ η πρόθεση χρήσης καταγράφηκε υψηλή. Προέκυψαν σημαντικές διαφορές σε σχέση με το φύλο των νέων. Τα κορίτσια ανέφεραν μεγαλύτερη γενική αίσθηση του κινδύνου από ΣΜΛ και παρουσίασαν θετικότερα πιστεύω για τη χρήση προφυλακτικού, είχαν περισσότερο υποστηρικτικά πρότυπα σε σχέση με τα αγόρια, τα οποία είχαν μεγαλύτερη αίσθηση ελέγχου στην χρήση του. Η πρόθεση χρήσης προφυλακτικού βρέθηκε να επηρεάζεται σημαντικά από το φύλο τους, τα πρότυπα και τα πιστεύω τους και όχι από τα κοινωνικό-δημογραφικά χαρακτηριστικά των γονέων του.