Διάστρεμμα άκρου ποδός: Η επίδραση του Motor Imagery στην ισορροπία και στο φόβο επανατραυματισμού επαγγελματιών αθλητών του ποδοσφαίρου

Abstract

Εισαγωγή: Τα διαστρέμματα αποτελούν την πιο συχνή μορφή τραυματισμού του άκρου ποδός στο ποδόσφαιρο, με το έξω συνδεσμικό σύμπλεγμα να καταλαμβάνει το 85% των περιπτώσεων αυτών. Οι αυξημένες απαιτήσεις στο πλαίσιο του αθλητικού ανταγωνισμού, η ένταση των αγώνων, η κόπωση και η αγωνία της επιτυχίας είναι οι παράγοντες πρόκλησης των τραυματισμών ιδιαίτερα κατά την αγωνιστική περίοδο. Τα διαστρέμματα άκρου ποδός (ΔΑΠ) είναι άμεσα συνδεδεμένα σε ποσοστό της τάξεως του 40% με μακροπρόθεσμες επιπλοκές όπως ελλείμματα στην ισορροπία, αστάθεια στην άρθρωση και επαναλαμβανόμενοι τραυματισμοί λόγω αυξημένου φόβου επανατραυματισμού. Μέχρι σήμερα οι ερευνητικές μελέτες έχουν εστιάσει κυρίως την προσοχή τους στους προδιαθεσικούς παράγοντες πρόκλησης του ΔΑΠ, ενώ, περιορισμένη προσοχή έχει δοθεί στην ψυχολογική κατάσταση που βιώνουν οι επαγγελματίες αθλητές του ποδοσφαίρου πριν την επανένταξη του στον αγωνιστικό χώρο. Η πρώιμη κινητοποίηση μετά από ένα ΔΑΠ και η εφαρμογή ασκήσεων βελτίωσης της ισορροπίας έχει δείξει να είναι αποτελεσματική ως προς τη γρήγορη επιστροφή των αθλητών στον αγωνιστικό χώρο. Επιπρόσθετα, η αποκατάσταση των ΔΑΠ με χρήση ασταθών επιφανειών έχει αποδειχθεί ιδιαιτέρως αποτελεσματική σε αθλητές του ποδοσφαίρου. Περιορισμένος αριθμός ερευνών έχει εστιάσει την προσοχή του στην συμπληρωματική εφαρμογή τεχνικών αποκατάστασης όπως αυτής του Motor Imagery σε συνδυασμό με τα προγράμματα ασκήσεων βελτίωσης της ισορροπίας, ιδιοδεκτικότητας και μυϊκής δύναμης. Το Motor Imagery (MI) αποτελεί μία διαδικασία νοητικής προσομοίωσης και αναπαράστασης κινήσεων χωρίς την πραγματική εκτέλεση αυτών. Μέχρι σήμερα οι περισσότερες έρευνες συγκέντρωσαν την προσοχή τους στη βελτίωση των αθλητικών επιδόσεων διαμέσου του ΜΙ σε αθλητές διαφορετικών αθλημάτων και διαφορετικού αθλητικού επιπέδου. Παρόλα αυτά, περιορισμένος αριθμός μελετών επικέντρωσε την προσοχή του στην επίδραση του ΜΙ σε αθλητικούς τραυματισμούς των κάτω άκρων καθώς και τη διαδικασία αποκατάστασης αυτών. Ο στόχος της παρούσας μελέτης ήταν η αξιολόγηση της επίδρασης της εφαρμογής του MI, 4 εβδομάδες μετά την εφαρμογή του, ανάμεσα σε 2 ομάδες, (1η ομάδα παρέμβασης ΜΙ και 2η ομάδα εικονικής παρέμβασης - Placebo) επαγγελματιών αθλητών του ποδοσφαίρου με διάστρεμμα 2ου βαθμού της ποδοκνημικής άρθρωσης (ΔΠΑ) που ακολουθούσαν το ίδιο λειτουργικό πρόγραμμα αποκατάστασης ασκήσεων ισορροπίας, ως προς την μέτρηση και την αξιολόγηση των μεταβλητών: (α) της στατικής και δυναμικής ισορροπίας διαμέσου του Single Leg Stance Test σε συνδυασμό με τη χρήση συστήματος καταγραφής εδαφικών φορτίων (KForce plates system) και του Y Balance Test πριν και 4 εβδομάδες μετά την εφαρμογή του MI, (β) της λειτουργικής ικανότητας ως κριτήριο επιστροφής στον αγωνιστικό χώρο διαμέσου του Hexagon Test και του Triple Hop Test for Distance, (γ) του φόβου επανατραυματισμού ως κριτήριο επιστροφής στον αγωνιστικό χώρο διαμέσου του Ερωτηματολογίου Αιτιών Ανησυχιών Επανατραυματισμού (ΕΑΑΕ), (δ) των παραμέτρων των δεικτών λειτουργικής προσαρμοστικότητας ως κριτήριο επιστροφής στον αγωνιστικό χώρο διαμέσου της μέγιστης πρόληψης οξυγόνου (VO2max) και του γαλακτικού οξέος (Lactate), (ε) της αποτελεσματικότητας της επίδρασης τεχνικής του ΜΙ, διαμέσου των παραγόντων: (1) της ελληνικής έκδοσης του Ερωτηματολογίου Απεικόνισης της Νοερής Κίνησης – 2 (VMIQ-2-GR), (2) της καταγραφής των διακυμάνσεων του κορεσμού του οξυγόνου στο περιφερικό αίμα (Peripheral Oxygen Saturation – SpO2) και (3) της καρδιακής συχνότητας (Heart Rate–Hr) διαμέσου της παλμικής οξυμετρίας. Μέθοδος: Η παρούσα μελέτη ήταν μία τυχαιοποιημένη, μονή τυφλή (single blind) κλινική μελέτη (Randomized Clinical Trial) με 2 ομάδες (1η ομάδα παρέμβασης ΜΙ και 2η ομάδα εικονικής παρέμβασης – Placebo) και επαναλαμβανόμενες μετρήσεις σε 2 χρονικές φάσεις πριν (1η φάση) και 4 εβδομάδες μετά την εφαρμογή των προγραμμάτων παρέμβασης (6 συνεδρίες παρέμβασης), (2η φάση). Πενήντα οχτώ (58) επαγγελματίες αθλητές του ποδοσφαίρου με διάστρεμμα 2ου βαθμού ηλικίας 18-35 ετών (20.5 ± 3.3) χωρίστηκαν τυχαία σε 2 ομάδες: 1η ομάδα παρέμβασης ΜΙ (n = 29) και 2η ομάδα εικονικής παρέμβασης Placebo (n = 29). Οι αθλητές βρισκόντουσαν στο στάδιο λειτουργικής αποκατάστασης και ακολούθησαν την εφαρμογή κοινού προγράμματος ασκήσεων βελτίωσης της ισορροπίας για διάστημα 4 εβδομάδων (6 συνεδρίες παρέμβασης) και για τις 2 ομάδες. Η διάγνωση του ΔΑΠ 2ου βαθμού τέθηκε από έναν ορθοπαιδικό χειρουργό με 5ετή εμπειρία στους μυοσκελετικούς τραυματισμούς και συγκεκριμένα στις αθλητικές κακώσεις. Επιπρόσθετα, έγινε χρήση διαγνωστικού υπερήχου ώστε να επιβεβαιωθεί ο βαθμός του ΔΑΠ. Τα κριτήρια της κλινικής διάγνωσης και κατηγοριοποίησης του διαστρέμματος 2ου βαθμού που χρησιμοποιήθηκαν από τον ορθοπαιδικό ιατρό ήταν: (1) θετικό Anterior Drawer Test (συμμετοχή στον τραυματισμό του πρόσθιου αστραγαλοπερονιάιου συνδέσμου), (2) αρνητικό Talar Tilt Test (μη συμμετοχή του πτερνοπερονιαίου συνδέσμου στον τραυματισμό), (3) αιμάτωμα στην περιοχή της έξω πλάγιας επιφάνειας της ποδοκνημικής άρθρωσης (πρόσθια και κάτω από το έξω σφυρό), (4) αναπαραγωγή της αίσθησης του πόνου κατά την ψηλάφηση της ανατομικής περιοχής του πρόσθιου αστραγαλοπερονιαίου συνδέσμου (πρόσθια και κάτω από το έξω σφυρό), (5) μείωση σε όλα τα επίπεδα της κίνησης (ραχιαία-πελματιαία κάμψη, ανάσπαση έσω-έξω χείλους) του άκρου ποδός ( < 5ο και > 10o), (6), οίδημα < 0.5cm και > 2.0cm και (7) μερική απώλεια της λειτουργικότητας (π.χ. δυσκολία στη βάδιση). Παρέμβαση: Οι διαδικασίες της παρέμβασης περιλάμβαναν την εφαρμογή του προγράμματος ασκήσεων βελτίωσης της ισορροπίας και στις 2 ομάδες, την εφαρμογή της τεχνικής του MI και την εφαρμογή της τεχνικής χαλάρωσης. Η διαδικασία της εφαρμογής ήταν μονή τυφλή (single blind), δεδομένου ότι καμία ομάδα δεν γνώριζε την παρέμβαση που θα λάμβανε. Οι παρεμβάσεις πραγματοποιήθηκαν 2 ημέρες μετά την ολοκλήρωση της 1ης φάσης αξιολόγησης και εφαρμόστηκαν για συνολικό διάστημα 4ων εβδομάδων (6 συνεδρίες παρέμβασης) και για τις 2 ομάδες. Η τεχνική του MI εφαρμόστηκε μόνο από την 1η ομάδα παρέμβασης MI ενώ η 2η ομάδα εικονικής παρέμβασης - Placebo ακολούθησε πρόγραμμα τεχνικών χαλάρωσης. Οι οδηγίες εκτέλεσης της τεχνικής του ΜΙ ήταν κοινές για όλους τους αθλητές και είχαν ηχογραφηθεί ούτως ώστε να αποκλειστεί η επίδραση μεροληψίας (bias effect). Για το λόγο αυτό, πραγματοποιήθηκε ηχογράφηση σε στούντιο ηχογράφησης από επαγγελματία μουσικό. Στόχος των οδηγιών του προγράμματος εφαρμογής ΜΙ ήταν να μπορέσει ο αθλητής να απεικονίσει, να ελέγξει και να δημιουργήσει ζωηρές εικόνες στο μυαλό του κατά τη διάρκεια εφαρμογής της τεχνικής. Οι οδηγίες εφαρμογής περιλάμβαναν τη νοερή εκτέλεση του προγράμματος ασκήσεων βελτίωσης της ισορροπίας που προηγήθηκε κατά την ίδια συνεδρία. Η 2η πειραματική ομάδα ακολούθησε την ίδια ακριβώς διαδικασία με εκείνη της 1ης ομάδας παρέμβασης ΜΙ με τη διαφοροποίηση ότι εφαρμόστηκαν μόνο οδηγίες εικονικής παρέμβασης (Placebo), χωρίς την εφαρμογή της τεχνικής του ΜΙ. Στις οδηγίες εικονικής παρέμβασης (Placebo) περιλαμβάνονταν μόνο οδηγίες χαλάρωσης (Relaxation) χωρίς οδηγίες εφαρμογής του ΜΙ. Η διάρκεια και οι συνθήκες εφαρμογής της εικονικής παρέμβασης - Placebo ήταν ίδιες με εκείνες του ΜΙ με χρονική διάρκεια εφαρμογής τα 20 λεπτά. Αποτελέσματα: Στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα παρουσιάστηκαν για όλες τις μεταβλητές πριν και 4 εβδομάδες μετά τις παρεμβάσεις και για τις 2 ομάδες (within subjects design), ενώ παρουσιάστηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές ανάμεσα στις 2 ομάδες, συγκεκριμένα, για την ομάδα του ΜΙ σε σύγκριση με την ομάδα Placebo, για τη μεταβλητή της στατικής ισορροπίας ᾽ανοιχτά μάτια᾽ ΔΕ κάτω άκρο (t = 3.25, S (2-tailed) = 0.002, p < 0.05), για τη μεταβλητή VO2max (t = –6.04, S (2-tailed) = 0.000, p < 0.05), για τη μεταβλητή Lactate (t = 4.33, S (2-tailed) = 0.000, p < 0.05) και για τη μεταβλητή Hr (τελική τιμή) σε όλες τις χρονικές φάσεις (6 συνεδρίες παρέμβασης), (1η συνεδρία: t = – 2.227, S (2-tailed) = 0.030, p < 0.05, 2η συνεδρία: t = – 5.135, S (2-tailed) = 0.001, p < 0.05, 3η συνεδρία: t = – 7.107, S (2-tailed) = 0.001, p < 0.05, 4η συνεδρία: t = – 8.244, S (2-tailed) = 0.001, p < 0.05, 5η συνεδρία: t = – 7.803, S (2-tailed) = 0.001, p < 0.05, 6η συνεδρία: t = – 9.144, S (2-tailed) = 0.001, p < 0.05). Συμπεράσματα: Η εφαρμογή της τεχνικής του ΜΙ ως συμπληρωματικής μεθόδου σε συνδυασμό με την φυσικοθεραπευτική αποκατάσταση μπορεί να βελτιώσει τις παραμέτρους των κριτηρίων επιστροφής στον αγωνιστικό χώρο με πιθανή μείωση του χρόνου επιστροφής μετά από ένα τραυματισμό. Επιπλέον, η παρέμβαση αυτή θα μπορούσε να προταθεί και μετά την επιστροφή των αθλητών στον αγωνιστικό χώρο ούτως ώστε να αξιολογηθεί η πιθανότητα επανατραυματισμού. Μελλοντικές έρευνες θα μπορούσαν να αξιολογήσουν την επίδραση του ΜΙ εφαρμόζοντας την τεχνική για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα ξεκινώντας από το προηγούμενο στάδιο αποκατάστασης (late/remodeling stage of rehabilitation) καταλήγοντας στο στάδιο λειτουργικής αποκατάστασης ούτως ώστε να αξιολογηθούν οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις της εφαρμογής του ΜΙ.