Δύσκολη πολιτιστική κληρονομιά: Η ανάδειξη της σημασίας του κοινωνικού περιεχομένου στην πολιτιστική κληρονομιά των λαϊκών αγώνων των δεκαετιών ’40-‘50 στην περιοχή του Πειραιά, των προσφυγικών και των προαστίων

Βαλτζάκη, Γεωργία

Difficult cultural heritage: The emergence of the importance of social content in the cultural heritage of the grassroots fights of the 1940s-1950s in the area of Piraeus, the refugees and the suburbs

Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία

Author

Βαλτζάκη, Γεωργία

Date

2022-07

Advisor

Γεωργιάδου, Ζωή

Μεταπτυχιακή εργασία (5.038Mb)

Keywords

Πολιτιστική κληρονομιά ; Κοινωνικός σχεδιασμός ; Λαϊκοί αγώνες ; Δεκαετία 1940 ; Εθνική Αντίσταση ; Μνημονικοί τόποι ; Μνήμη-Λήθη ; Προάστια Πειραιά

Abstract

Στην παρούσα εργασία μελετάται η πολιτιστική κληρονομιά των λαϊκών αγώνων των δεκαετιών ’40-‘50, στην περιοχή του Πειραιά και των προσφυγικών προαστίων. Διερευνάται η σημασία της συλλογικής μνήμης και ο κοινωνικός σχεδιασμός ως εργαλείο αποφυγής της σύγχρονης λήθης. Το μπλόκο της Κοκκινιάς, η Μάχη της Κοκκινιάς στην περιοχή της Νίκαιας, η Μάχη της Ηλεκτρικής, τα Δεκεμβριανά, ο βομβαρδισμός του Πειραιά είναι ορισμένα από τα πιο σημαντικά ιστορικά γεγονότα της περιόδου εκείνης, στην περιοχή του Πειραιά και των προαστίων, τα οποία ανέδειξαν τον μεγάλο αντιστασιακό αγώνα. Η ιστορική περίοδος και η περιοχή που καλύπτει η συγκεκριμένη μελέτη αποτελούν το αντικείμενο μελέτης περίπτωσης που παρουσιάζεται στην εργασία μετά από επιτόπια έρευνα. Στόχος είναι η ανάδειξη της ανάγκης του κοινωνικού σχεδιασμού της περιοχής με βάση την ιστορική μνήμη ως μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς. Τα βασικά πεδία έρευνας των λαϊκών αγώνων περιλαμβάνουν την εθνική αντίσταση μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ και των ταγμάτων του ΕΛΑΣ και κυρίως τη συνεισφορά της εργατικής τάξης των φτωχών προαστίων του Πειραιά. Η συλλογική δράση απέναντι στον ξένο δυνάστη και τους ντόπιους συνεργάτες του αποτέλεσε ηρωικό αφήγημα για τις γενιές που ακολούθησαν και διασώθηκε χάρις το μεγαλείο της και την προφορική παράδοση. Στη μελέτη γίνεται ιστορική ανάλυση των γεγονότων αλλά και καταγραφή μνημείων, καλλιτεχνικών δημιουργιών, ονοματοθεσίας οδών και χώρων, στους τόπους δράσης της εθνικής αντίστασης, τα οποία αποτελούν έκφραση πολιτιστικής κληρονομιάς. Αυτά τα σύμβολα τιμής επιδιώκουν την αποτύπωση της σημασίας των λαϊκών αγώνων που συγκροτούν την ιστορική πραγματικότητα. Έτσι επιτυγχάνεται η ένωση της κοινωνίας με τους αγώνες της, καθώς και η σύνδεση του παρελθόντος με το παρόν αλλά και η δημιουργία ενός ιστορικού προτύπου και ιδανικού. Πολλά από αυτά τα μνημεία δεν είναι καταγεγραμμένα και δεν υπάρχει πολιτειακή μέριμνα θυμικού, συνεπώς η ιστορία τους δεν διατηρείται ζωντανή. Στόχος είναι να καταγραφούν και να αναγνωριστεί η μεγάλη σημασία τους για τον λαό. Επίσης σχεδιάστηκαν ιστορικοί περίπατοι που απεικονίζουν τις διαδρομές που μπορεί να ακολουθήσει ένας επισκέπτης, ώστε να συνδεθεί με τη συλλογική μνήμη του προηγούμενου αιώνα. Τα μνημεία και οι μνημονικοί τόποι είναι αναγκαίο να αντιμετωπίζονται ως ζώσες αφηγηματικές πρακτικές που τροφοδοτούν τη συλλογική μνήμη και αναδεικνύουν το σύνολο των αναμνήσεων που έχει επιλέξει να μοιράζεται μια κοινωνία. Σκοπός είναι να αναδειχθούν οι τόποι μνήμης της αντίστασης καθώς και η σύνδεση μνήμης-χώρου, τα οποία αλληλεπιδρούν σημαντικά στην διαχείριση του παρελθόντος, στην δόμηση του παρόντος αλλά και στην νοηματοδότηση του μέλλοντος.

Abstract

In this survey, the cultural heritage of the grassroots fights of the 40s and 50s are studied in the area of Piraeus and the refugee suburbs. The importance of collective memory and social design as a tool to avoid modern oblivion are explored. The blockade of Kokkinia, the Battle of Kokkinia in the area of Nicaea, the Battle of Elektriki, the Decembriana, the bombardment of Piraeus are some of the most important historical events of that period, in the area of Piraeus and its suburbs, which highlighted the great resistance struggle. The historical period and the area covered by this particular survey are the subject of a case study represent after field research in the area. The aim is to highlight the necessity for social design of the area based on historical memory as part of the cultural heritage. The basic research fields of the popular struggles include the national resistance through the lines of the EAM and the ELAS battalions and mainly the contribution of the working class of the poor suburbs of Piraeus. The collective action against the nazi-dynasty and his local collaborators was a heroic narrative for the generations that followed and was saved thanks to its greatness and oral tradition. The study provides a historical analysis of the events as well as a recording of monuments, artistic creations, naming of streets and places, in the places of action of the national resistance, which are an expression of cultural heritage. These symbols of honor seek to capture the importance of grassroots fights that constitute historical reality. Through this way society reaches its struggles, as well as the connection of the past with the present and the creation of a historical model and ideal is achieved. Many of these monuments are not registered and there is no state concern for memorial affect that leads to historical neglect. The aim is to record and recognize their great importance for the people. Historical courses were also designed that depict the routes that a visitor can follow, in order to connect with the collective memory of the previous century. Monuments and commemorative sites need to be seen as living narrative practices that feed collective memory and highlight the set of memories that a society has chosen to share. The purpose is to highlight the places of memory of resistance as well as the memory-space connection, which significantly interact in the perception of the past, in the structuring of the present but also in the meaning of the future.