Νέες προσεγγίσεις και προκλήσεις γύρω από την αναγκαιότητα διατήρησης των έργων σύγχρονης τέχνης

Παπαδόδημα, Σοφία Ίριδα

New approaches and challenges regarding the necessity of preservation of contemporary works of art

Πτυχιακή εργασία

Author

Παπαδόδημα, Σοφία Ίριδα

Date

2022-07-12

Advisor

Καραμπίνης, Λεωνίδας
Τζανετουλάκου, Ευτυχία

πτυχιακή εργασία (5.942Mb)

Keywords

Σύγχρονη τέχνη ; Ιστορικές-αισθητικές αξίες ; Εννοιολογική τέχνη ; Φθαρτότητα ; Άυλο ; Αυθεντικότητα ; Συντήρηση ; Δεοντολογία συντήρησης ; Contemporary art ; Historic-aesthetic values ; Conceptual art ; Perishability ; Intangible ; Authenticity ; Conservation/preservation ; Conservation ethics

Abstract

Η συντήρηση είναι “όλα τα μέσα και οι ενέργειες με στόχο την διαφύλαξη της απτής πολιτιστικής κληρονομιάς που εξασφαλίζουν παράλληλα την προσβασιμότητά της από την παρούσα και τις επόμενες γενιές” (ICOM-CC), και ο συντηρητής οφείλει να ενεργεί πάντα γύρω από τον άξονα της αρχής της ελάχιστης επέμβασης και αντιστρεψιμότητας των υλικών που πρόκειται να χρησιμοποιήσει καθώς και της διακριτότητας της παρέμβασής του από την αυθεντική όψη του έργου (Ζερβός 2015). Για να ανταποκριθεί στην ακρίβεια που απαιτεί ο συνδυασμός όλων αυτών των παραγόντων καθίσταται απαραίτητη η διεξοδική βιβλιογραφική μελέτη πριν την επέμβαση στο εκάστοτε έργο, τόσο για την απόκτηση γνώσεων για το ίδιο το έργο και τη σημειολογία κάθε χαρακτηριστικού του όσο και για την εξεύρεση της καταλληλότερης μεθόδου συντήρησης. Η συντήρησης των σύγχρονων εικαστικών έργων τέχνης αποτελεί εξορισμού έναν νέο τομέα για κάθε συντηρητή που καλείται να διατηρήσει ή και να επέμβει στα σύγχρονα έργα, τόσο όσον αφορά τα υλικά από τα οποία αποτελούνται αλλά και όσον αφορά την ίδια την έννοια του έργου τέχνης και άρα την οπτική από την οποία προσεγγίζεται, σαν αντικείμενο αλλά και σαν μήνυμα προς διατήρηση και μεταφορά στο μέλλον. Η συντήρηση σύγχρονων εικαστικών έργων έχει ελάχιστα τεκμηριωθεί ενώ παράλληλα η καλλιτεχνική δημιουργία σήμερα χαρακτηρίζεται από μεγάλη παραγωγικότητα, έκρηξη πρωτοτυπίας και άνθιση της εννοιολογικής τέχνης. Υπαγορεύει έτσι την ανάγκη για σφαιρική κατανόηση και ερμηνεία του έργου και δημιουργία ενός πλάνου εργασίας από τον συντηρητή που να λαμβάνει υπόψη τόσο την εννοιολογική όσο και τη φυσική μορφή του έργου. Οι λόγοι στους οποίους μπορεί να οφείλεται η έλλειψη βιβλιογραφικής τεκμηρίωσης πάνω στην συντήρηση σύγχρονων εικαστικών έργων θα αναλυθεί σε παρακάτω κεφάλαια, καθώς πρώτα είναι απαραίτητο να εξεταστούν ορισμοί όπως η Αυθεντικότητα, η Φθαρτότητα και η Άυλη φύση ενός έργου, αλλά και να διευκρινιστούν οι λόγοι αναγκαιότητας διαιώνισης των έργων αυτών. Σκοπός της εργασίας είναι η διερεύνηση του πώς η σύγχρονη τέχνη (του 21ου αιώνα) άλλαξε τον τρόπο σκέψης γύρω από την ταυτότητα, τις αξίες και τις έννοιες που συνοδεύουν τα έργα τέχνης, ξεκινώντας με την εξέλιξή της από τις αρχές του 20ου αιώνα, εστιάζοντας στα ζητήματα της Φθαρτότητας, του Άυλου και της Αυθεντικότητας. Με άξονα αυτές τις τρεις έννοιες στην σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία, διερευνώνται στη συνέχεια και καταγράφονται νέες προσεγγίσεις σε σχέση με τους διαφορετικούς ρόλους και τις ικανότητες που καλείται να υιοθετήσει και να αναπτύξει ο σύγχρονος συντηρητής, ώστε να ανταπεξέλθει στις ανάγκες των ιδιαίτερων αυτών έργων. Αυτή η διερεύνηση θα επιτευχθεί μέσω της καταγραφής επεμβάσεων συντήρησης σε εικαστικά έργα σύγχρονης τέχνης που έχουν υλοποιηθεί ή που προτείνονται με την αντίστοιχη επιστημονική και δεοντολογική τεκμηρίωση. Τέλος, σκοπός της εργασίας είναι επίσης η καταγραφή μιας γενικής εικόνας για τον ρόλο του σύγχρονου συντηρητή καθώς και η καταγραφή ερωτημάτων για περαιτέρω προβληματισμό και διερεύνηση σχετικά με το μέλλον της συντήρησης στον κόσμο της σύγχρονης τέχνης που συνεχώς μεταβάλλεται.

Abstract

Conservation is “all the measures and actions aimed at safeguarding tangible cultural heritage while ensuring its accessibility to present and future generations (ICOM-CC) , and the conservator has to always act around the axis of the principle of minimum interference and the reversibility of the materials that are to be used, as well as the distinguishability of the conservator’s interferencewhen compared with the original part of the artwork (Zervos 2015). To be able to respond to the accuracy that the combination of all these factors dictates, a thorough bibliographical study before any action is taken is crucial, both for the gathering of knowledge of the work itself and the semiology of every aspect of it and for the finding of the most appropriate conservation method. The conservation of contemporary artworks is, by definition, a new sector for every conservator who is called upon to preserve or even conserve contemporary works, both regarding the materials from which they're made and their conceptual status and therefore the perspective from which they should be approached as objects and as a message that needs to be preserved and passed onto the future. The conservation of contemporary works of art has been very little documented, where, at the same time, the artistic creativity nowadays has seen great productivity, the skyrocketing of inventiveness and the blooming of conceptual art. Therefore contemporary conservation dictates the need for a holistic understanding and interpretation of the artwork, and the creation of a work plan by the conservator that will take into consideration both the conceptual and the material entity of the work. The reasons for this lack of bibliographic documentation on contemporary art conservation will be analyzed in following chapters, since first it is mandatory for some definitions like Authenticity, Perishability and the Intangible nature of an artwork to be examined, and also it needs to be clarified the actual reasons for the necessity for perpetuation of those artworks. The goal of this dissertation is the exploration of how the contemporary art (of the 21st century) changed the mindset around identity, values and the concepts that go along with the works of art, beginning from the early 20th century and focusing on the matters of Perishability, the Intangible and Authenticity. Using those three concepts as an axis of contemporary artistic creativity, are then studied the new approaches in relation to the different roles and abilities that the contemporary conservator needs to adopt in order to cope with the needs of those peculiar works of art. This study will be possible through the documentation of applied or recommended conservation practices for contemporary works of art, which follow the fitting ethical substantiation. Lastly, the dissertation’s purpose is the documentation of a general image on contemporary conservation, as well as the documentation of concerns regarding the future of conservation in the world of a contemporary art that is constantly changing, that need to be taken in further consideration and be researched.