Σεξουαλική λειτουργία επιβιωσάντων από αιματολογική κακοήθεια και αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τσάτσου, Ιωάννα

Sexual Function in Survivors of Hematologic Malignancy and Autologous Hematopoietic Stem Cell Transplantation

Διδακτορική διατριβή

Author

Τσάτσου, Ιωάννα

Date

2023-03-03

Advisor

Γκοβίνα, Ουρανία

Διδακτορική Διατριβή (2.252Mb)

Keywords

Σεξουαλική λειτουργία ; Αιματολογική κακοήθεια ; Επιβιώσαντες ; Αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Abstract

Εισαγωγή: Η αυτόλογη μεταμόσχευση αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων (AMΑAK) αποτελεί μία από τις θεραπευτικές επιλογές για ασθενείς με αιματολογική κακοήθεια με καλά αποτελέσματα στην πρόγνωση και επιβίωση των ασθενών. Eπομένως, είναι απαραίτητη η αντιμετώπιση των μακροπρόθεσμων επιπλοκών της, όπως η σεξουαλική δυσλειτουργία που επηρεάζει σημαντικά τη ποιότητα ζωής των επιβιωσάντων. Σκοπός: Σκοπός της μελέτης ήταν η αξιολόγηση της σεξουαλικής λειτουργίας (ΣΛ) επιβιωσάντων από αιματολογική κακοήθεια και AMΑAK, η ανεύρεση των παραγόντων που επιδρούν σε αυτή και η σύγκρισή της με την ΣΛ υγιών ατόμων. Μεθοδολογία: Πρόκειται για μία μελέτη πολυκεντρική, ποσοτική, συγχρονική, περιγραφική και συσχέτισης, στην οποία χρησιμοποιήθηκαν κλίμακες μέτρησης για τη συλλογή του δείγματος και πολλαπλές μέθοδοι ανάλυσης δεδομένων. Με δειγματοληψία ευκολίας, συλλέχθηκαν 127 ενήλικες (56 γυναίκες και 71 άνδρες), καθώς και σεξουαλικά ενεργοί επιβιώσαντες από αιματολογική κακοήθεια που υποβλήθηκαν σε AMΑAK πριν από 6 μήνες έως και 5 έτη, από 5 νοσοκομεία της Αθήνας. Παράλληλα συμμετείχαν 134 υγιείς και σεξουαλικά ενεργοί ενήλικες (60 γυναίκες και 74 άνδρες). Οι υγιείς συμπλήρωσαν έντυπο δημογραφικών δεδομένων και εργαλείο εκτίμησης της ΣΛ ανάλογα με το φύλο τους. Οι επιβιώσαντες συμπλήρωσαν δημογραφικά και κλινικά στοιχεία, το εργαλείο εκτίμησης της σεξουαλικής λειτουργίας άνδρα ή γυναίκας [Διεθνής Δείκτης Στυτικής λειτουργίας (ΔΔΣΛ) και Δείκτης Γυναικείας Σεξουαλικής Λειτουργίας αντίστοιχα (FSFI)], την κλίμακα εμπειριών στενών διαπροσωπικών σχέσεων (ECRSHORT-FORMSCALE), την κλίμακα αίσθησης ελέγχου στον καρκίνο (CLOC) και την αναθεωρημένη κλίμακα επίδρασης συμβάντος (IES-R). Αποτελέσματα: Οι γυναίκες επιβιώσασες είχαν μέση ηλικία τα 44 έτη ενώ οι άνδρες τα 47 έτη. Ο μέσος χρόνος που παρήλθε από τη μεταμόσχευση ήταν τα 3 έτη και η πλειοψηφία έπασχε από λέμφωμα Hodgkin. Βάσει του FSFI, οι γυναίκες είχαν μέσο επίπεδο ΣΛ, με καλύτερο τομέα λειτουργικότητας το «πόνο» (Μ.Τ.: 4.0±1.74) και χειρότερο τον «οργασμό» (Μ.Τ.: 3,19 ±1.52). Bάσει του ΔΔΣΛ, οι άνδρες παρουσίασαν υψηλό επίπεδο ΣΛ, με καλύτερο τομέα λειτουργικότητας τη «στύση» (Μ.Τ.: 22.54 ±8.70) και χειρότερο τη «συνολική ικανοποίηση» (Μ.Τ.: 6,94±2.47). Oι γυναίκες και οι άνδρες παρουσίασαν χαμηλό επίπεδο μετατραυματικού άγχους βάσει της IES-R, μέσο επίπεδο προσκόλλησης στη σχέση βάσει της ECRSHORT-FORMSCALE και μέσο επίπεδο αισθήματος ελέγχου στον καρκίνο, βάσει της CLOC. Υπήρξε ασθενής έως μέτρια αρνητική στατιστικά σημαντική συσχέτιση ανάμεσα στην IES-R και στους δείκτες FSFI και ΔΔΣΛ. Η ηλικία (p<0,0005), η “εισβολή” της IES-R (p=0,003) και η “αιτία της νόσου” της CLOC επιδρούν στατιστικά σημαντικά στο συνολικό σκορ του FSFI. Η εκπαίδευση (p<0,0005), η διάγνωση (p=0,032), η “αποφυγή” της IES-R (p=0,032) και η “αιτία της νόσου” της CLOC (p=0,059) επιδρούν στατιστικά σημαντικά στο συνολικό σκορ του ΔΔΣΛ. Η σύγκριση των επιβιωσασών γυναικών με τις υγιείς έδειξε ότι αυτές είχαν στατιστικά σημαντικά υψηλότερο σκορ σε όλες τις υποκατηγορίες του FSFI (p<0,0005). Η σύγκριση των επιβιωσάντων ανδρών με τους υγιείς έδειξε ότι αυτοί είχαν στατιστικά σημαντικά υψηλότερο σκορ στη «στύση» (p=0,003), στην «επιθυμία» (p=0,004), στην «ικανοποίηση από την επαφή» (p=0,003), στη «συνολική ικανοποίηση» (p=0,012), καθώς και στο συνολικό σκορ (p=0,013) του ΔΔΣΛ. Συνολικά, αν και οι άνδρες και οι γυναίκες επιβιώσαντες είχαν επηρεασμένη ΣΛ, δεν υπήρχε στατιστικά σημαντική διαφορά ανάμεσα στην ΣΛ στις ομάδες ανδρών και γυναικών επιβιωσάντων. Συμπεράσματα: Οι επιβιώσαντες από AMΑAK έχουν επηρεασμένη ΣΛ σε διαφορετικό βαθμό και τομέα λειτουργικότητας ανάλογα με το φύλο τους, η οποία επιμένει για αρκετά χρόνια, υποδεικνύοντας έτσι τη σημασία του θέματος για την ευημερία τους και τη σημασία της εφαρμογής ολοκληρωμένων σχεδίων υγειονομικής περίθαλψης στην επιβίωση για την κάλυψη των αναγκών και των προβλημάτων τους. Η παρούσα μελέτη ήταν μια πρώτη προσπάθεια διερεύνησης της ΣΛ των Ελλήνων επιβιωσάντων από AMΑAK και αναδεικνύει την αναγκαιότητα περαιτέρω αξιολόγησης της ΣΛ και τη διερεύνηση των παραγόντων που μεσολαβούν και την επηρεάζουν.

Abstract

Introduction: Autologous hematopoietic stem cell transplantation (AHSCT) is one of the treatment options for patients with hematological malignancies with good results in the prognosis and survival of patients. Thus it is necessary to deal with its long-term complications, such as sexual dysfunction that significantly affects survivors’ quality of life. Aim: The aim of the study was to evaluate the sexual function (SF) of survivors of hematological malignancy and AHSCT, to find the factors that affect it and to compare it with the SF of healthy individuals. Materials and Methods: A multicenter, quantitative, cross-sectional, descriptive and correlational study was conducted, in which were used measurement scales for data collection and multiple data analysis methods. Through convenience sampling, 127 adults (56 women and 71 men) and sexually active survivors of hematologic malignancy who underwent AHSCT from 6 months to 5 years were recruited, from 5 hospitals in Athens. At the same time, 134 healthy and sexually active adults were recruited (60 women and 74 men). Healthy individuals completed demographic data and a SF assessment tool according to their gender. Survivors completed demographic and clinical data, a male or female SF assessment tool [International Index Erectile Function (IIEF) and Female Sexual Function Index (FSFI) respectively], the experience in close relationships scale (ECRSHORT-FORMSCALE), the cancer locus of control scale (CLOC) and the impact of event scale-revised (IES-R). Results: Female survivors had a mean age of 44 years and male ones, 47 years. The median time from transplant was 3 years and the majority had Hodgkin's lymphoma. According to the FSFI, females had a moderate level of SF, with a better functional area of the “pain” (mean: 4.0±1.74) and worse the “orgasm” (mean: 3.19±1.52). According to the IIEF, males had a high level of SF, with a better functional area of the “erection” (mean: 22.54±8.70) and worse the “overall satisfaction” (mean: 6.94±2.47). Females and males had low levels of post-traumatic stress disorder based on the IES-R, moderate levels of attachment to relationships according to the ECRSHORT-FORMSCALE and moderate levels of control over their disease, according to the CLOC scale. There was a low to moderately negative statistically significant correlation between the IES-R and the FSFI and the IIEF. Age (p <0.0005), “intrusion” of the IES-R (p = 0.003) and the “cause of illness” of the CLOC had a statistically significant effect on the overall FSFI score. Education (p <0.0005), diagnosis (p = 0.032), “avoidance” of the IES-R (p = 0.032) and “cause of illness” of the CLOC (p = 0.059) had a statistically significant effect on the overall IIEF score. When comparing female survivors with healthy females, it was found that the healthy ones had statistically significantly higher scores in all FSFI subscales (p <0.0005). Comparison of male survivors with healthy males showed that the healthy ones had statistically significantly higher scores on “erection” (p = 0.003), “desire” (p = 0.004), “intercourse satisfaction” (p = 0.003), “overall satisfaction” (p = 0.012) and the total score (p = 0.013) of the IIEF. Overall, although male and female survivors had affected SF, there was no statistically significant difference between SF in the male and female survivor groups. Conclusions: Survivors of AHSCT had impaired SF, to varying degrees and areas of functionality depending on their gender, persisting for several years, thus indicating the importance of the matter for their well-being and the implementation of integrated health care plans in survivorship to meet their needs and problems. The present study was a first attempt to investigate SF of Greek survivors of AHSCT and it highlights the necessity of further assessment of SF and the investigation of the factors that mediate and influence it.