Προσφυγικοί καταυλισμοί : Μια Αν-οίκεια, κατ-οίκηση

Abstract

Σήμερα, σύμφωνα με την έκθεση Global Trends, ο αριθμός των εκτοπισμένων παγκοσμίως εξαιτίας φυσικών καταστροφών, πολεμικών συγκρούσεων, πολιτικών διώξεων, είναι υψηλότερος από τον απόηχο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι εκτοπισμένοι βιώνουν μια μετέωρη συνθήκη στην πορεία για ένα ασφαλή νέο τόπο-μια νέα ζωή. Προσωρινές λύσεις για την έκτακτη ανάγκη αποτελούν οι προσφυγικοί καταυλισμοί για μια στάση και η συνέχεια συνήθως οδηγεί στο άγνωστο. Γεωγραφικά, χωροθετημένα σε απομακρυσμένες περιοχές, απομονώνουν τα άτομα, που ζουν εκεί. Οι πολυπληθείς αυτές δομές, απαρτιζόμενες από ετερόκλητο πληθυσμό, εκτείνονται σε περιορισμένο χώρο, στον οποίο διαμορφώνεται μια προσωρινή καθημερινότητα σε μια “ενδιάμεση” κατάσταση, όπου επικρατεί η αβεβαιότητα και η προσμονή για τη φυγή. Πρόκειται για έναν «άλλο τόπο», μία δομή που αριθμεί δεκαετίες εφαρμογής σε περιπτώσεις έκτακτης μετεγκατάστασης. Οι στρατηγικές για την προσφυγική κρίση των επίσημων διεθνών φορέων (UN, UNHCR, τοπικές κυβερνήσεις κ.λπ.) έχουν πλέον μετατοπιστεί στην εξεύρεση ολοκληρωμένων βιώσιμων πρακτικών και προγραμμάτων με στόχο τη μείωση των τριβών και των εντάσεων μεταξύ προσφύγων και κοινοτήτων υποδοχής, την επίτευξη ισορροπίας με το φυσικό περιβάλλον, με γνώμονα την ήπια ανάπτυξη. Ως βασικός εταίρος στην όλη μελέτη συγκαταλέγεται και ο χρήστης είτε από την πλευρά των εκτοπισμένων είτε από την πλευρά των φιλοξενούντων. Οι κοινότητες υποδοχής αποκτούν κοινωνικές σχέσεις με τους εκτοπισμένους και γίνονται κοινωνοί ενός έργου, που μπορεί να εξυπηρετήσει και τις δικές τους ανάγκες. Η συμμετοχή των πληγέντων πληθυσμών σε διάφορα στάδια της μελέτης, της κατασκευής αλλά και της συντήρησης των μονάδων καθιστά το όλο εγχείρημα ρεαλιστικό. Η κοινή εμπειρία, η γνώση, η παράδοση μεταφέρεται, μεταλλάσσεται και μορφοποιείται στον νέο τόπο ως συνέχεια της πορείας και αποδίδει στον χώρο τα χαρακτηριστικά , που μεταφέρει. Αυτή η διαδικασία συμβάλει ώστε το αν-οικείο να πάρει μια οικεία απόχρωση. Οι περιπτώσεις, που παρουσιάζονται, στο Πακιστάν, το Μπαγκλαντές και την Κένυα καθώς και η πρόταση για παρέμβαση σε καταυλισμούς του ελλαδικού χώρου, αφορούν υλοποιημένα ή πιλοτικά σχέδια, που αναφέρονται στη στέγαση χωρίς αποκλεισμούς, σε κοινοτικούς χώρους, ευκαιρίες εργασίας και εκπαίδευσης. Ζητούμενο για όλα αυτά τα προγράμματα, εκτός από τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, είναι η κοινωνικο-ψυχολογική ενδυνάμωση των ωφελούμενων μέσα από την οικειοποίηση του χώρου .