Μελέτη της παθολογίας και συντήρηση του ζωγραφικού έργου με εφαρμογή συστήματος γελών για τον καθαρισμό οξειδωμένης ρητίνης

Ζαβερδινού, Δανάη

"Study of the pathology and conservation of a painting with the application of gel systems for the cleaning of the oxidized resin.

Πτυχιακή εργασία

Author

Ζαβερδινού, Δανάη

Date

2023-03-03

Advisor

Mastrotheodoros, Georgios P.

"Πτυχιακή εργασία" (10.33Mb)

Keywords

Σύστημα γελών ; Καθαρισμός ; Οξείδωση ; Βερνίκι ; Σανδαράχη ; Πίνακας ; Ελαιογραφία ; Gel system ; Cleaning ; Oxidation ; Varnish ; Sandarach ; Painting ; Oil painting

Abstract

Η παρούσα πτυχιακή, αφορά την μελέτη του ζωγραφικού έργου σε ύφασμα «Γυναίκα στην παραλία κρατώντας καλάθια με ψάρια» με υπογραφή Α .Σ. Πρέσας, ιδιωτικής συλλογής. Το έργο παρουσιάζει σημαντική φωτοχημική οξείδωση της προστατευτικής ρητίνης καθώς και έντονη αποδυνάμωση του καμβά, με αποτέλεσμα την διατάραξη της σταθερότητας του συνόλου της ζωγραφικής επιφάνειας. Ο σκοπός της πτυχιακής είναι αρχικά να μελετηθεί η τεχνολογία κατασκευής του έργου και να ερευνηθεί η παθολογία που εξελίσσεται στην ζωγραφική επιφάνεια και στο ύφασμα του έργου. Γίνεται η παρουσίαση στοιχείων ιστορικής αναδρομής των ελαιογραφιών και των υλικών κατασκευής ζωγραφικών έργων. Έπειτα παρουσιάζεται ο μηχανισμός της γήρανσης της ρητίνης αλλά και ο τρόπος προσέγγισής της ως προς την αφαίρεση της, στα πλαίσια του καθαρισμού θεωρητικά και πρακτικά. Με σκοπό την αποτελεσματική συντήρηση του ζωγραφικού έργου ξεχωριστά από την έρευνα, το έργο υποβάλλεται σε διαγνωστικές καταστρεπτικές και μη καταστρεπτικές μεθόδους ανάλυσης , ώστε να γίνει τεκμηρίωση της τεχνολογίας κατασκευής και της κατάστασης διατήρησης του. Οι μη καταστρεπτικοί μέθοδοι που εφαρμόστηκαν αρχικά είναι φωτογραφικοί. Πιο αναλυτικά έγινε φωτογράφηση και μακροφωτογράφηση στο ορατό, κατά την οποία διακρίθηκε η μορφολογία και παθολογία του έργου όπως επικαθίσεις, μηχανικές καταπονήσεις και προηγούμενες επεμβάσεις συντήρησης. Στην φωτογράφηση με εφαπτομενικά προσπίπτουσα ακτινοβολία έγιναν διακριτά μορφολογικά στοιχεία και η πιο έντονη φθορά του έργου το κρακελάρισμα (Craquelure) της ζωγραφικής επιφάνειας. Συμπληρωματικές πληροφορίες για την παθολογία του υφάσματος φανέρωσε και η τεχνική του διερχόμενου φωτισμού που ανέδειξε το σχήμα και το είδος του κρακελαρίσματος. Στη συνέχεια εφαρμόστηκε μικροφωτογράφηση με σκοπό την κατανόηση της τεχνολογίας κατασκευής όπως το είδος του υφάσματος και η στρέψη της ίνας του. Πραγματοποιήθηκε φωτογράφηση υπεριώδους φθορισμού με την οποία διαπιστώθηκε η τοποθεσία και ο φθορισμός του βερνικιού, τα οποία ήταν απαραίτητα στοιχεία για την μετέπειτα αφαίρεση του. Επιπλέον μέσω της τεχνικής αυτής έγινε αξιολόγηση των αποτελεσμάτων του καθαρισμού με σύστημα γελών. Κατόπιν εφαρμόστηκε η μέθοδος της χρωματομετρίας πριν και μετά το πειραματικό καθαρισμό με την οποία διαπιστώθηκε η μεταβολή του χρώματος κατά την αφαίρεση του βερνικιού. Όσον αναφορά τις καταστρεπτικές μεθόδους πραγματοποιήθηκε τεχνική ανάλυσης φασματοσκοπίας υπέρυθρου, με μετασχηματισμό Fourier που είχε ως αποτέλεσμα την εύρεση του είδους της οξειδωμένης ρητίνης η οποία είναι η σανδαράχη. Εφαρμόστηκε Ηλεκτρονική Μικροσκοπία Σάρωσης κατά την οποία κατανοήθηκε η στρωματογραφία, ανιχνεύτηκαν οι χρωστικές του ζωγραφικού στρώματος και έγινε έλεγχος της αποτελεσματικότητας του καθαρισμού της εφαρμογής των συστημάτων γελών. Στα πλαίσια της συντήρησης του έργου έγινε πειραματικός καθαρισμός της ρητίνης με χρήση συστημάτων γελών διαφορετικής σύστασης σε εφτά οριοθετημένα σημεία πάνω στην επιφάνεια του έργου. Τα τρία υλικά που εξετάστηκαν και πραγματοποιήθηκαν συνθέσεις με αυτά είναι το Carbopol 954 με Ethommen C25, το Άγαρ-Άγαρ και η μεθυλοκυτταρίνη των οποίων τα αποτελέσματα με την βοήθεια των διαγνωστικών μεθόδων που προαναφέρθηκαν, αναλύονται και καταγράφονται. Τέλος στα πλαίσια της συντήρησης και αποκατάστασης του έργου γίνεται πρόταση των αναγκαίων μελλοντικών εργασιών για την διατήρηση, αποθήκευση και ανάδειξη του έργου.

Abstract

The present thesis concerns the study of the painting on fabric "Woman on the beach holding baskets of fish" signed by A.S. Presas, came from a private collection. The work shows significant photochemical oxidation of the protective resin as well as strong weakening of the canvas resulting in disturbance of the stability of the entire painting surface. The purpose of the thesis is to initially study the construction technology of the painting and to investigate the pathology that develops on the painting surface and the fabric. Data of historical retrospective for oil paintings and materials for the construction technology is also presented. Then the mechanism of the aging of the resin is presented, as well as the approach to its removal, in the context of theoretical and practical cleaning. In order to effectively preserve the painting separately from research, itself is subjected to diagnostic destructive and non -destructive methods in order to identify and document the state of its preservation. The non-destructive methods initially applied are photographic That is to say photography and macro photography in the visible during which the morphology and pathology of the work was distinguished such as deposits, mechanical stresses and previous maintenance operations. Photography with tangentially incident radiation during which morphological elements became distinct and the most intense deterioration of the work was the “craquelure” effect of the painted surface. In addition to that, information about this wear is given with the technique of transmitted light which revealed the shape and type of the cracking. Microphotography was then applied in order to understand the manufacturing technology such as the type of fabric and the twist of its fiber. Ultraviolet fluorescence photography was conducted, which established the location and fluorescence of the varnish, as also the necessary elements for its subsequent removal. In addition, through this technique, the results of cleaning with a gel system were evaluated. Afterwards, the colorimetry method was applied before and after the experimental cleaning, which determined the color change during the removal of the varnish. Regarding the destructive methods, an infrared spectroscopy analysis technique with Fourier transformator was carried out, resulted in finding the type of oxidized resin which is sandarach. Scanning Electron Microscopy then is applied in which the stratigraphy of the painting was understood, the pigments of the painting layer are detected and the effectiveness of the cleaning of the application of gel systems is checked. As part of the maintenance of the project, an experimental cleaning of the resin was conducted using gel systems at seven points of different composition. The three materials examined, and compositions made with them are Carbopol 954 with Ethommen C25, Agar-Agar and Methylcellulose whose results with the with the help of the aforementioned diagnostic methods are analyzed and documented. Finally, in the context of the maintenance and restoration of the project, a proposal is made for the necessary future work for the preservation, storage and promotion of the painting.