Kόπωση, αυτοαποτελεσματικότητα στον πόνο και ποιότητα ζωής σε γυναίκες με καρκίνο του μαστού

Καρακώστα, Βασιλική

Fatigue, pain self-efficacy and quality of life in women with breast cancer

Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία

Author

Καρακώστα, Βασιλική

Date

2023-06-12

Advisor

Alikari, Victoria

ΔΗΛΩΣΗ-ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ-ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗΣ-ΕΡΓΑΣΙΑΣ(1).docx (20.75Kb)

ΚΑΡΑΚΩΣΤΑ ΜΔΕ(1).pdf (1.884Mb)

Keywords

Καρκίνος μαστού ; Κόπωση ; Αυτοαποτελεσματικότητα στον πόνο ; Ποιότητα ζωής

Abstract

Περίληψη Εισαγωγή: Ο καρκίνος του μαστού αποτελεί τον πιο συχνό τύπο καρκίνου στις γυναίκες, παρά το γεγονός ότι η συχνότητα εκδήλωσής του έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια, λόγω της δυνατότητας έγκαιρης διάγνωσής του. Σκοπός: Σκοπός της έρευνας αποτελεί η διερεύνηση των προσδιοριστικών παραγόντων της ποιότητας ζωής των γυναικών με καρκίνο του μαστού. Ειδικότερα, οι παράγοντες που εξετάζονται είναι η αντιλαμβανόμενη κόπωση και η αυτοαποτελεσματικότητα στον πόνο. Υλικό και Μέθοδος: Από τον Ιανουάριο 2022 μέχρι τον Φεβρουάριο του 2022 υλοποιήθηκε ποσοτική έρευνα στην οποία συμμετείχαν 150 ασθενείς με διαγνωσμένο πρωτοπαθή καρκίνο του μαστού που βρίσκονταν στη φάση της διάγνωσης και οι οποίες δεν είχαν χειρουργηθεί και υποβληθεί σε χημειοθεραπεία και παρακολουθούνταν στο νοσοκομείο «ΈΛΕΝΑ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ». Η συλλογή δεδομένων πραγματοποιήθηκε με τη χρήση των εξής εργαλείων: α) την κλίμακα εκτίμησης της κόπωσης «The Fatigue Assessment Scale», β) την κλίμακα Αυτοαποτελεσματικότητας στον πόνο «Pain Self-efficacy Questionnaire» και γ) τον Δείκτη Ποιότητας Ζωής «Missoula-VITAS Quality of Life Index» (MVQοLI-15). Τέλος, κατεγράφησαν δημογραφικά και κλινικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων. Οι συσχετίσεις μεταξύ των ερωτηματολογίων MVQοLI- 15, FAS και PSEQ διερευνήθηκαν με τον υπολογισμού του συντελεστή rho του Spearman. Για να διερευνηθεί κατά πόσο η κόπωση και η αυτοαποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση του πόνου λειτουργούν ως προβλεπτικοί παράγοντες των τομέων της ποιότητας ζωής (MVQοLI- 15) αλλά και κατά πόσο η αυτοαποτελεσματικότητα λειτουργεί ως προβλεπτικός παράγοντας της κόπωσης πραγματοποιήθηκε μία σειρά από μοντέλα πολλαπλής παλινδρόμησης. Η ανάλυση των δεδομένων έγινε με τη χρήση του προγράμματος IBMSPSS® , version28. Το επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας ορίστηκε στο p<0.05. Αποτελέσματα: Η μέση βαθμολογία στην κλίμακα MVQoL-15 18,56±2,93. Η μεγαλύτερη βαθμολογία ήταν στην υποκλίμακα Διαπροσωπικές Σχέσεις (15,07±12,17) ενώ η μικρότερη ήταν στην Ευεξία η οποία ήταν αρνητική (-3,69±13,41). Η μέση συνολική βαθμολογία της κλίμακας PSEQ ήταν 42,81±12,97 με μεγαλύτερη βαθμολογία το 60 και μικρότερη 1. Η μέση συνολική βαθμολογία ήταν 20,82±6,26, η βαθμολογία στη σωματική κόπωση ήταν 15,84±4,83 ενώ στην πνευματική κόπωση ήταν 4,98±2,20. Παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές ασθενείς θετικές συσχετίσεις μεταξύ της κλίμακας PSEQ και των υποκλιμάκων της κλίμακας MVQoL-15 και της συνολικής βαθμολογίας MVQοLI (r= 0,17-0,29, p< 0,05). Παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές ασθενείς αρνητικές συσχετίσεις μεταξύ της σωματικής κόπωσης και των υποκλιμάκων της ποιότητας ζωής MVQοLI-15: Ευεξία (r = -0,20, p< 0,05), Πνευματικότητα (r = -0,19, p < 0,05) και συνολική βαθμολογία (r = -0,20, p< 0,05). Επίσης, παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές ασθενείς αρνητικές συσχετίσεις μεταξύ της συνολικής βαθμολογίας της FAS και των υποκλιμάκων της κλίμακας MVQοLI-15: διαπροσωπικές σχέσεις (r = -0,17, p< 0,05), Πνευματικότητα (r = -0,17, p < 0,05) και συνολική βαθμολογία (rho = -0,18, p< 0,05). Δεν παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές συσχετίσεις μεταξύ της πνευματικής κόπωσης και ποιότητας ζωής. Επίσης, παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές μέτριες αρνητικές συσχετίσεις μεταξύ της κλίμακας PSEQ και της πνευματικής κόπωσης (r = -0,30, p< 0,05), της σωματικής κόπωσης (r= -0,51, p< 0,01), καθώς και της συνολικής βαθμολογίας της FAS (r = -0,51, p< 0,01). Σχετικά με τους προβλεπτικούς παράγοντες των βαθμολογιών της ποιότητας ζωής, στην υποκλίμακα «Συμπτώματα», τόσο η βαθμολογία στην αυτοαποτελεσματικότητα στον πόνο (b= -0,21) όσο και η βαθμολογία στην πνευματική κόπωση ήταν αρνητικοί προβλεπτικοί παράγοντες της βαθμολογίας στη συνολική βαθμολογία (b= -0,20) . Στην υποκλίμακα «Διαπροσωπικές Σχέσεις», η αυτοαποτελεσματικότητα στον πόνο ήταν θετικός προβλεπτικός παράγοντας της βαθμολογίας (b= 0,21). Τέλος, στην υποκλίμακα «Ευεξία», η βαθμολογία στη σωματική κόπωση ήταν αρνητικός προβλεπτικός παράγοντας (b= -0,21) ενώ η βαθμολογία στην αυτοαποτελεσματικότητα στον πόνο ήταν θετικός προβλεπτικός παράγοντας (b= 0,23). Σχετικά με τους προβεπτικούς παράγοντες της κόπωσης, τα μοντέλα παλινδρομήσεων προέβλεπαν σε στατιστικά σημαντικό βαθμό τη συνολική βαθμολογία (28% της συνολικής διακύμανσης, p< 0,001), την υποκλίμακα «Σωματική κόπωση» (28% της συνολικής διακύμανσης, p< 0,001) και την υποκλίμακα «Πνευματική κόπωση» (11% της συνολικής διακύμανσης, p < 0,001). Η κόπωση προέβλεπε σε στατιστικά σημαντικό βαθμό την αυτοαποτελεσματικότητα (συνολική FASR=0,28, df=55,04, p<0,001). Συμπεράσματα: Από τη μελέτη διαπιστώθηκε ότι η αυξημένη κόπωση επιφέρει μείωση της αυτοαποτελεσματικότητας στη διαχείριση του πόνου, ενώ επίσης επηρεάζει αρνητικά την συνολική ποιότητα ζωής των ασθενών. Αντίθετα, διαπιστώθηκε ότι οι γυναίκες που εμφανίζουν αυτοαποτελεσματικότητα στη διαχείριση του πόνου, έχουν μια καλύτερη ποιότητα ζωής, αισθάνονται μεγαλύτερη ευεξία, μπορούν να διαχειριστούν καλύτερα τις διαπροσωπικές τους σχέσεις και τέλος αντιμετωπίζουν λιγότερα συμπτώματα της ασθένειας. Λέξεις- κλειδιά: καρκίνος μαστού, κόπωση, αυτόαποτελεσματικότητα στον πόνο, και ποιότητα ζωής

Abstract

Abstract Introduction: Breast cancer is the most common type of cancer in women, although its incidence has decreased in recent years due to the possibility of early diagnosis. Aim: The aim of this study is to investigate the determinants of quality of life in women with breast cancer. In particular, investigated factors are perceived fatigue and self-efficacy in pain. Material and Methods: From January 2022 to February 2022 a quantitative survey was implemented involving 150 patients with primary breast cancer who were not undergone surgery and chemotherapy and were followed up at the hospital "ELENA VENIZELOU". Data collection was performed using the following tools: a) The Fatigue Assessment Scale», the Pain Self-efficacy Questionnaire" and c) the Quality-of-Life Index “Missoula-VITAS Quality of Life Index” (MVQoLI-15). Finally, demographic and clinical characteristics of the participants were recorded. Correlations between the MVQoLI-15- 15, FAS, and PSEQ questionnaires were investigated by calculating Spearman's rho coefficient. To investigate whether fatigue and self-efficacy in pain function as predictors of the quality-of-life domains (MVQóLI- 15) and whether self-efficacy in pain functions as a predictor of fatigue, a series of multiple regression models were performed. Data analysis was performed using IBMSPSS®, version 28. The level of statistical significance was set at p<0.05. Results: The mean score on the MVQoL-15 scale was 18,56±2,93. The highest score was in the Interpersonal Relationships subscale (15,07±12,17) while the lowest was in the Well-being subscale which was negative (-3,69±13,41). The mean total score of the PSEQ scale was 42,81±12,97 with a higher score of 60 and a lower score of 1. The mean total score was 20,82±6,26, the score in physical fatigue was 15,84±4,83, and in mental fatigue was 4,98±2,20. Statistically significant weak positive correlations were observed between the PSEQ scale and the subscales of the MVQoL-15 scale and the total MVQoL score (r = 0,17-0,29, p<0,05). Statistically significant weak negative correlations were observed between physical fatigue and the MVQoLI-15-15 Quality of Life subscales Wellbeing (r = -0,20, p< 0,05), Spirituality (r = -0,19, p < 0,05) and the total score (r = -0,20, p< 0,05). Also, statistically significant weak negative correlations were observed between the total FAS score and the MVQoLI-15-15 scale subscales Interpersonal Relationships (r = -0,17, p < 0,05), Spirituality (r = -0,17, p < 0,05) and the total score (rho = -0,18, p < 0,05). No statistically significant correlations were observed between mental fatigue and quality of life. Also, statistically significant moderate negative correlations were observed between the PSEQ scale and mental fatigue (r = -0,30, p < 0,05) and physical fatigue (r = -0,51, p < 0,01), and total FAS score (r = -0,51, p < 0,01). Regarding the predictors of quality-of-life scores, in the Symptoms subscale, both the score on self-efficacy in pain (b = -0,21) and the score on mental fatigue (b = -0,20) were negative predictors of the score on the total score. On the Interpersonal Relationships subscale, self-efficacy in pain was a positive predictor of the score (b= 0,21). Finally, in the well-being subscale, the score on physical fatigue was a negative predictor (b = -0,21) while the score on self-efficacy in pain was a positive predictor (b = 0,23). Regarding the predictors of fatigue, the regression models statistically significantly predicted total score (28% of the total variance, p < 0,001), subscale Physical Fatigue (28% of the total variance, p < 0,001), and subscale Mental Fatigue (11% of the total variance, p < 0,001). Fatigue predicted self-efficacy to a statistically significant degree (Overall FASR = 0,28, df = 55,04, p < 0,001). Conclusions: The study found that increased fatigue results in decreased self-efficacy in pain management and also negatively affects the overall quality of life of patients. In contrast, it was found that women who show self-efficacy in pain management have a better quality of life, feel higher well-being, can better manage their interpersonal relationships, and, finally, experience fewer symptoms of the disease. Key words: breast cancer, fatigue, self-efficacy in pain, quality of life