Kόπωση, αυτοαποτελεσματικότητα στον πόνο και ποιότητα ζωής σε γυναίκες με καρκίνο του μαστού

Abstract

Περίληψη Εισαγωγή: Ο καρκίνος του μαστού αποτελεί τον πιο συχνό τύπο καρκίνου στις γυναίκες, παρά το γεγονός ότι η συχνότητα εκδήλωσής του έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια, λόγω της δυνατότητας έγκαιρης διάγνωσής του. Σκοπός: Σκοπός της έρευνας αποτελεί η διερεύνηση των προσδιοριστικών παραγόντων της ποιότητας ζωής των γυναικών με καρκίνο του μαστού. Ειδικότερα, οι παράγοντες που εξετάζονται είναι η αντιλαμβανόμενη κόπωση και η αυτοαποτελεσματικότητα στον πόνο. Υλικό και Μέθοδος: Από τον Ιανουάριο 2022 μέχρι τον Φεβρουάριο του 2022 υλοποιήθηκε ποσοτική έρευνα στην οποία συμμετείχαν 150 ασθενείς με διαγνωσμένο πρωτοπαθή καρκίνο του μαστού που βρίσκονταν στη φάση της διάγνωσης και οι οποίες δεν είχαν χειρουργηθεί και υποβληθεί σε χημειοθεραπεία και παρακολουθούνταν στο νοσοκομείο «ΈΛΕΝΑ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ». Η συλλογή δεδομένων πραγματοποιήθηκε με τη χρήση των εξής εργαλείων: α) την κλίμακα εκτίμησης της κόπωσης «The Fatigue Assessment Scale», β) την κλίμακα Αυτοαποτελεσματικότητας στον πόνο «Pain Self-efficacy Questionnaire» και γ) τον Δείκτη Ποιότητας Ζωής «Missoula-VITAS Quality of Life Index» (MVQοLI-15). Τέλος, κατεγράφησαν δημογραφικά και κλινικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων. Οι συσχετίσεις μεταξύ των ερωτηματολογίων MVQοLI- 15, FAS και PSEQ διερευνήθηκαν με τον υπολογισμού του συντελεστή rho του Spearman. Για να διερευνηθεί κατά πόσο η κόπωση και η αυτοαποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση του πόνου λειτουργούν ως προβλεπτικοί παράγοντες των τομέων της ποιότητας ζωής (MVQοLI- 15) αλλά και κατά πόσο η αυτοαποτελεσματικότητα λειτουργεί ως προβλεπτικός παράγοντας της κόπωσης πραγματοποιήθηκε μία σειρά από μοντέλα πολλαπλής παλινδρόμησης. Η ανάλυση των δεδομένων έγινε με τη χρήση του προγράμματος IBMSPSS® , version28. Το επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας ορίστηκε στο p<0.05. Αποτελέσματα: Η μέση βαθμολογία στην κλίμακα MVQoL-15 18,56±2,93. Η μεγαλύτερη βαθμολογία ήταν στην υποκλίμακα Διαπροσωπικές Σχέσεις (15,07±12,17) ενώ η μικρότερη ήταν στην Ευεξία η οποία ήταν αρνητική (-3,69±13,41). Η μέση συνολική βαθμολογία της κλίμακας PSEQ ήταν 42,81±12,97 με μεγαλύτερη βαθμολογία το 60 και μικρότερη 1. Η μέση συνολική βαθμολογία ήταν 20,82±6,26, η βαθμολογία στη σωματική κόπωση ήταν 15,84±4,83 ενώ στην πνευματική κόπωση ήταν 4,98±2,20. Παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές ασθενείς θετικές συσχετίσεις μεταξύ της κλίμακας PSEQ και των υποκλιμάκων της κλίμακας MVQoL-15 και της συνολικής βαθμολογίας MVQοLI (r= 0,17-0,29, p< 0,05). Παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές ασθενείς αρνητικές συσχετίσεις μεταξύ της σωματικής κόπωσης και των υποκλιμάκων της ποιότητας ζωής MVQοLI-15: Ευεξία (r = -0,20, p< 0,05), Πνευματικότητα (r = -0,19, p < 0,05) και συνολική βαθμολογία (r = -0,20, p< 0,05). Επίσης, παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές ασθενείς αρνητικές συσχετίσεις μεταξύ της συνολικής βαθμολογίας της FAS και των υποκλιμάκων της κλίμακας MVQοLI-15: διαπροσωπικές σχέσεις (r = -0,17, p< 0,05), Πνευματικότητα (r = -0,17, p < 0,05) και συνολική βαθμολογία (rho = -0,18, p< 0,05). Δεν παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές συσχετίσεις μεταξύ της πνευματικής κόπωσης και ποιότητας ζωής. Επίσης, παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές μέτριες αρνητικές συσχετίσεις μεταξύ της κλίμακας PSEQ και της πνευματικής κόπωσης (r = -0,30, p< 0,05), της σωματικής κόπωσης (r= -0,51, p< 0,01), καθώς και της συνολικής βαθμολογίας της FAS (r = -0,51, p< 0,01). Σχετικά με τους προβλεπτικούς παράγοντες των βαθμολογιών της ποιότητας ζωής, στην υποκλίμακα «Συμπτώματα», τόσο η βαθμολογία στην αυτοαποτελεσματικότητα στον πόνο (b= -0,21) όσο και η βαθμολογία στην πνευματική κόπωση ήταν αρνητικοί προβλεπτικοί παράγοντες της βαθμολογίας στη συνολική βαθμολογία (b= -0,20) . Στην υποκλίμακα «Διαπροσωπικές Σχέσεις», η αυτοαποτελεσματικότητα στον πόνο ήταν θετικός προβλεπτικός παράγοντας της βαθμολογίας (b= 0,21). Τέλος, στην υποκλίμακα «Ευεξία», η βαθμολογία στη σωματική κόπωση ήταν αρνητικός προβλεπτικός παράγοντας (b= -0,21) ενώ η βαθμολογία στην αυτοαποτελεσματικότητα στον πόνο ήταν θετικός προβλεπτικός παράγοντας (b= 0,23). Σχετικά με τους προβεπτικούς παράγοντες της κόπωσης, τα μοντέλα παλινδρομήσεων προέβλεπαν σε στατιστικά σημαντικό βαθμό τη συνολική βαθμολογία (28% της συνολικής διακύμανσης, p< 0,001), την υποκλίμακα «Σωματική κόπωση» (28% της συνολικής διακύμανσης, p< 0,001) και την υποκλίμακα «Πνευματική κόπωση» (11% της συνολικής διακύμανσης, p < 0,001). Η κόπωση προέβλεπε σε στατιστικά σημαντικό βαθμό την αυτοαποτελεσματικότητα (συνολική FASR=0,28, df=55,04, p<0,001). Συμπεράσματα: Από τη μελέτη διαπιστώθηκε ότι η αυξημένη κόπωση επιφέρει μείωση της αυτοαποτελεσματικότητας στη διαχείριση του πόνου, ενώ επίσης επηρεάζει αρνητικά την συνολική ποιότητα ζωής των ασθενών. Αντίθετα, διαπιστώθηκε ότι οι γυναίκες που εμφανίζουν αυτοαποτελεσματικότητα στη διαχείριση του πόνου, έχουν μια καλύτερη ποιότητα ζωής, αισθάνονται μεγαλύτερη ευεξία, μπορούν να διαχειριστούν καλύτερα τις διαπροσωπικές τους σχέσεις και τέλος αντιμετωπίζουν λιγότερα συμπτώματα της ασθένειας. Λέξεις- κλειδιά: καρκίνος μαστού, κόπωση, αυτόαποτελεσματικότητα στον πόνο, και ποιότητα ζωής