Ένα πρότυπο μεθοδολογικό πλαίσιο διαχείρισης αλλαγής με την υποστήριξη του ισορροπημένου πίνακα επιδόσεων (Balanced Scorecard) και τη χρήση νευρωνικών δικτύων

Abstract

Το σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον στο πλαίσιο του οποίου δραστηριοποιούνται οι επιχειρήσεις και οι οργανισμοί, χαρακτηρίζεται από υψηλή μεταβλητότητα, γεγονός που το καθιστά εξαιρετικά πολύπλοκο. Οι οργανισμοί του ιδιωτικού αλλά και του δημόσιου τομέα, καλούνται να προσαρμόζονται με μεγάλη ταχύτατα και ευελιξία στις αλλεπάλληλες αλλαγές που συντελούνται στο εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον τους. Η διαχείριση αλλαγής αποτελεί μια δομημένη προσέγγιση η οποία διευκολύνει την ομαλή μετάβαση των οργανισμών από μια παρούσα κατάσταση σε μια άλλη επιθυμητή, μεγιστοποιώντας τις θετικές ωφέλειες που προκύπτουν ύστερα από την ολοκλήρωση αυτής της μετάβασης. Ταυτόχρονα, παρέχει τα κατάλληλα εργαλεία και τις τεχνικές στην περίπτωση που διαπιστωθεί ότι η πορεία του οργανισμού παρεκκλίνει από τους αρχικούς στόχους που έχουν τεθεί. Σε σχέση με τους οργανισμούς του ιδιωτικού τομέα, οι δημόσιοι οργανισμοί παρουσιάζουν μεγαλύτερη δυσκαμψία στην εφαρμογή αλλαγών, λόγω της γραφειοκρατικής δομής τους. Παρόλα αυτά, ιδιαίτερα μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση, δέχονται αυξανόμενες πιέσεις για την ενίσχυση της διαφάνειας και για τη βελτίωση της αποδοτικότητας τους. Συνεπώς, στην προσπάθεια μεταρρύθμισης των δημόσιων οργανισμών είναι αναγκαίο να εφαρμοστούν σύγχρονα εργαλεία με απώτερο στόχο τη βέλτιστη αξιοποίηση των πόρων τους, την παροχή καλύτερων υπηρεσιών προς τους πολίτες και τη βελτίωση της εν γένει λειτουργίας τους. Για αυτό το σκοπό, πολλοί δημόσιοι φορείς εφαρμόζουν πλέον μεθόδους που μέχρι πρότινος ήταν περισσότερο δημοφιλείς στον ιδιωτικό τομέα, σε μια προσπάθεια να βελτιώσουν τη δημόσια αναφορά και τη λογοδοσία τους. Ένα από αυτά τα εργαλεία που συμβάλλει τόσο στη διαχείριση αλλαγών όσο και στην παρακολούθηση της απόδοσης των οργανισμών είναι η Ισορροπημένη Κάρτα Επιδόσεων (Balanced Scorecard - BSC). Η BSC εξετάζει τον οργανισμό υπό το πρίσμα τεσσάρων διαφορετικών πτυχών προκειμένου να παρέχει στα στελέχη που λαμβάνουν τις στρατηγικές αποφάσεις μια ολοκληρωμένη εικόνα για την απόδοσή του, χωρίς να δίνει έμφαση αποκλειστικά στα χρηματοοικονομικά του αποτελέσματα. Αποτελεί μια ισορροπημένη μεθοδολογία που δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε ο σχεδιασμός και η αξιολόγηση της απόδοσης ενός οργανισμού να γίνεται με ολιστικότερο τρόπο, λαμβάνοντας υπόψιν και το άυλο κεφάλαιο των επιχειρήσεων, το οποίο αποτελεί πλέον τον καθοριστικότερο παράγοντα για την επίτευξη ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Οι οργανισμοί που αξιοποιούν την BSC έχουν τη δυνατότητα να εξετάζουν ενδελεχώς το βαθμό στον οποίο οι στρατηγικές που ακολουθούν έχουν θετικό αντίκτυπο. Προκειμένου να παραμένουν ανταγωνιστικοί πρέπει να μεταβάλλουν συχνά το επιχειρησιακό τους μοντέλο και να αξιολογούν διαρκώς τα αποτελέσματα των στρατηγικών τους αποφάσεων. Η BSC και η διαχείριση αλλαγής είναι άρρηκτα συνδεδεμένες καθώς διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην επίτευξη των οργανωσιακών στόχων και στην αποτελεσματική εφαρμογή διάφορων μεταρρυθμίσεων. Ιδιαίτερα κατά την περίοδο υλοποίησης αλλαγών, η BSC μπορεί να αξιοποιηθεί για την παρακολούθηση του αντίκτυπου που έχουν στους δείκτες μέτρησης απόδοσης, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα ότι τα παραγόμενα αποτελέσματα ευθυγραμμίζονται με τους στρατηγικούς στόχους του οργανισμού. Όσον αφορά τους δημόσιους φορείς, η BSC μπορεί να εφαρμοστεί για την επιτυχημένη διαχείριση διαφόρων προγραμμάτων επιτρέποντας στους αρμόδιους να παρακολουθούν την πορεία υλοποίησής τους καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους. Με αυτόν τον τρόπο εκτιμώνται τα αναμενόμενα αποτελέσματα ενός προγράμματος και παρακολουθείται η πρόοδός του σε βάθος χρόνου. Στην περίπτωση όπου διαπιστωθεί απόκλιση από τον αρχικό σχεδιασμό, λαμβάνονται αποφάσεις για την εφαρμογή διορθωτικών ενεργειών όπως είναι για παράδειγμα η ανακατανομή των πόρων ή η αναθεώρηση των αρχικών στόχων του προγράμματος. Η πολυπλοκότητα των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονοι οργανισμοί καθιστούν τη διαδικασία λήψης τέτοιων αποφάσεων εξαιρετικά χρονοβόρα καθώς ο όγκος των δεδομένων που πρέπει να επεξεργαστούν τα αρμόδια στελέχη είναι πολύ μεγάλος. Συνεπώς, η λήψη αποτελεσματικών αποφάσεων είναι ιδιαίτερα δύσκολη χωρίς την ύπαρξη εξελιγμένων μοντέλων, τα οποία υπερβαίνουν τις δυνατότητες των παραδοσιακών γραμμικών μοντέλων. Η ενσωμάτωση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης σε αυτή τη διαδικασία συμβάλλει σημαντικά στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των παραγόμενων αποφάσεων. Στην παρούσα διατριβή αναπτύχθηκε μια μεθοδολογία η οποία αξιοποιεί την BSC και εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης στο πλαίσιο της διαχείρισης αλλαγών που επιδιώκει να εφαρμόσει ένας φορέας υλοποίησης ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών προγραμμάτων προς τις ωφελούμενες επιχειρήσεις. Συγκεκριμένα, στόχος της παρούσας διατριβής ήταν η αξιοποίηση της BSC καθώς και διάφορων εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης, με έμφαση στη χρήση των Τεχνητών Νευρωνικών Δικτύων (ΤΝΔ), προκειμένου να προβλεφθεί η επίδραση του συγχρηματοδοτούμενου προγράμματος της Ε.Ε. με τίτλο: «Ανταγωνιστική ενίσχυση των Ελληνικών Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων» στους δείκτες μέτρησης απόδοσης του φορέα που ήταν αρμόδιος για την υλοποίησή του και κατ’ επέκταση στους δείκτες των ωφελούμενων επιχειρήσεων. Στο πρώτο σκέλος της έρευνας, αρχικά για τη χρηματοοικονομική πτυχή της BSC, τα αποτελέσματα ανέδειξαν ότι με την αξιοποίηση των κατάλληλων μοντέλων κατέστη εφικτό να προβλεφθούν με μεγάλη ακρίβεια οι τιμές των δεικτών της, έπειτα από την υλοποίηση των σχετικών δράσεων. Στο επόμενο σκέλος της έρευνας διαπιστώθηκε ότι με την αξιοποίηση εξελιγμένων εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης, όπως είναι τα ΤΝΔ, κατέστη εφικτό να αποτυπωθούν οι μη γραμμικές σχέσεις μεταξύ των μεταβλητών που προέρχονται και από τις υπόλοιπες πτυχές της BSC. Συνεπώς, προβλέφθηκαν με ικανοποιητική ακρίβεια μέσω της προτεινόμενης μεθοδολογίας και οι τιμές των μη-χρηματοοικονομικών δεικτών της BSC, λαμβάνοντας υπόψιν τα αποτελέσματα των σχετικών δράσεων. Με την υιοθέτηση του προτεινόμενου μεθοδολογικού πλαισίου διευκολύνεται η διαδικασία λήψης αποφάσεων και η διαχείριση αλλαγών κατά την υλοποίηση αντίστοιχων προγραμμάτων, καθώς παρέχει τη δυνατότητα στα αρμόδια στελέχη να ελέγχουν εάν οι δράσεις που έχουν επιλεγεί και εφαρμόζονται οδηγούν στην εκπλήρωση των στρατηγικών στόχων του εκάστοτε προγράμματος.