Αντιεμβολιαστικό κίνημα και διστακτικότητα στον εμβολιασμό: Συστηματική βιβλιογραφική ανασκόπηση

Abstract

Εισαγωγή: H πανδημία Covid-19 επανάφερε στον δημόσιο διάλογο δύο σημαντικά ζητήματα που όμως δεν είναι καινούργια: τη διστακτικότητα και την αντίσταση στον εμβολιασμό που ναι μεν αφορούσε το εμβόλιο έναντι του SARS-Cov2, επεκτάθηκε δε και γενικότερα στη διαδικασία του εμβολιασμού. Δεδομένης της σημασίας του εμβολιασμού για την προαγωγή της υγείας των ατόμων και την προστασία του κοινωνικού συνόλου είναι σημαντικός ο προσδιορισμός εκείνων των παραγόντων που οδηγούν σε διστακτικότητα, καθώς η τελευταία μπορεί με τη σειρά της να έχει ως αποτέλεσμα την άρνηση στον εμβολιασμό. Σκοπός: Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η διερεύνηση της διεθνούς βιβλιογραφίας όσον αφορά στη διστακτικότητα στον εμβολιασμό και το αντιεμβολιαστικό κίνημα, για τα εμβόλια εκτός του εμβολίου για τη νόσο COVID-19. Συγκεκριμένα, εξετάστηκαν τα εξής ζητήματα: α) οι παράγοντες που επιδρούν στη διστακτικότητα του εμβολιασμού, β) οι τρόποι με τους οποίους το αντιεμβολιαστικό κίνημα οδηγεί στη διστακτικότητα του εμβολιασμού. Μέθοδος: Διεξήχθη συστηματική βιβλιογραφική ανασκόπηση στις βάσεις δεδομένων PubMed, ScienceDirect, Emerald, Taylor & Fransis για την εύρεση εμπειρικών μελετών δημοσιευμένων την περίοδο 2000-2019 στην αγγλική γλώσσα. Αποτελέσματα: Από την αρχική αναζήτηση εντοπίστηκαν 189 μελέτες, εκ των οποίων εξαιρέθηκαν οι 48 που ήταν διπλότυπες. Από τις 144 μελέτες απορρίφθηκαν οι 22, καθώς η περίληψη και το κυρίως σώμα κειμένου ήταν γραμμένα σε γλώσσα άλλη εκτός της Αγγλικής. Από τις εναπομένουσες 104 μελέτες δεν ήταν δυνατή η πρόσβαση στο κυρίως κείμενο για 18. Συνεπώς υπήρχαν 89 μελέτες προς περαιτέρω αξιολόγηση από τις οποίες οι 31 συμπεριελήφθησαν σε αυτήν την εργασία. Από την ανάλυση διαπιστώθηκε πως το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν σημαντικές πηγές προώθησης αφηγήσεων κατά του εμβολιασμού και συνεπώς του αντιεμβολιαστικού κινήματος. Οι εν λόγω αφηγήσεις συνδέονται με συγκεκριμένες ανεπιθύμητες ενέργειες, με θεωρίες συνωμοσίας, με πολιτικές ελευθερίες, καθώς και με πολιτικές, θρησκευτικές και φιλοσοφικές πεποιθήσεις. Διάφορες πηγές, αλλά και προσωπικές εμπειρίες είναι τα κύρια μέσα δημιουργίας αντιεμβολιαστικών αφηγήσεων, συνδυαστικά με έκκληση στο συναίσθημα, καθώς και χειραγώγηση επιστημονικών πηγών και απόψεων. Το ευρύτερο κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό πλαίσιο αποτελεί σημαντικό προσδιοριστικό παράγοντα της αποδοχής ή μη προγραμμάτων εμβολιασμού ή μεμονωμένων εμβολίων, συμπεριλαμβανομένου και του συστήματος υγείας και της κοινωνικής πολιτικής. Παράγοντες που σχετίζονται με το ίδιο το εμβόλιο, των ιδίων των ατόμων σχετικά με τον εμβολιασμό, την ασθένεια και την υγεία, αλλά και κοινωνικοδημογραφικών μεταβλητών, επηρεάζουν τη διστακτικότητα εμβολιασμού. Συμπεράσματα: Σημαντική είναι η δημιουργία στρατηγικών επικοινωνίας, η συμπερίληψη παραγόντων του πολιτισμικού-κοινωνικοπολιτικού πλαισίου κατά τη διαμόρφωση εκστρατειών, η αύξηση της γνώσης των ατόμων ήδη από μικρή ηλικία σχετικά με τις ασθένειες, την αξία του εμβολιασμού, αλλά και την κατάρριψη των μύθων και των συνομωσιών που συνοδεύουν τα εμβόλια. Ταυτόχρονα, απαιτείται ενίσχυση της εμπιστοσύνης των πολιτών στα προγράμματα εμβολιασμού, στους επαγγελματίες υγείας, στις κυβερνήσεις και στους διεθνείς οργανισμούς. Λέξεις-κλειδιά: αντιεμβολιαστικό κίνημα, εμβολιασμός, διστακτικότητα, άρνηση

Προτεινόμενη βιβλιογραφική αναφορά: Σπαή Α., Σίμου Ε. (2024). Αντιεμβολιαστικό κίνημα και διστακτικότητα στον εμβολιασμό: Συστηματική βιβλιογραφική ανασκόπηση. Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών: «Ηγεσία, Καινοτομία και Πολιτικές Αξίας στην Υγεία 2022-2024». Τμήμα Πολιτικών Δημόσιας Υγείας. Σχολή Δημόσιας Υγείας. ΠΑΔΑ. Σεπτέμβριος, 2024.