Τα οικονομικά της υγείας και η λιτότητα. Επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στις υπηρεσίες υγείας και πολιτικές αντιμετώπισης σε ελληνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο

Abstract

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Η κρίση επανέφερε μια παλαιότερη αλλά συχνή συζήτηση σχετικά με την οικονομική βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας στην Ευρώπη. Η γήρανση του πληθυσμού, οι αυξανόμενες τεχνολογικές εξελίξεις και η αλλαγή των προσδοκιών των ασθενών πίεζαν τις δαπάνες υγείας. Δεν επηρεάστηκαν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες το ίδιο από την κρίση. Ορισμένες χώρες βίωσαν σημαντικές και συνεχείς μειώσεις στις δημόσιες δαπάνες υγείας. Είναι γνωστό από προηγούμενη εμπειρία ότι οι κρίσεις αποτελούν απειλή για την υγεία και την απόδοση του συστήματος. Αυξάνουν τις ανάγκες των ατόμων για υγειονομική περίθαλψη και δημιουργούν εμπόδια στην πρόσβαση. ΣΚΟΠΟΣ: Σκοπός της παρούσας διπλωματικής είναι να διερευνήσει τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στις υπηρεσίες υγείας και τις πολιτικές αντιμετώπισης σε ελληνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ: Η παρούσα έρευνα αποτελεί μια δευτερογενή έρευνα. Για την επίτευξη του στόχου της έρευνας ανακτήθηκαν δεδομένα από την Eurostat Database που παρουσιάζει στοιχεία των ευρωπαϊκών χωρών και του συνόλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 27 χωρών (https://ec.europa.eu/eurostat/data/database). Τα στοιχεία αφορούν τα έτη 2004 έως και 2019 όπου ήταν διαθέσιμα. Επίσης η τελευταία ενημέρωση των στοιχείων από την Eurostat πραγματοποιήθηκε τον Φεβρουάριο 2021. Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στις υπηρεσίες υγείας χωρίστηκαν σε δυο κατηγορίες: α) οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στις υπηρεσίες υγείας και β) οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην κατάσταση υγείας του πληθυσμού συνεπαγόμενες των επιπτώσεων στις υπηρεσίες υγείας. Έπειτα από την ανάλυση των δεδομένων παρουσιάζονται οι πολιτικές αντιμετώπισης της κρίσης που εφάρμοσαν οι ευρωπαϊκές χώρες. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Η Ελλάδα μείωσε τις δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης από 9,41% του ΑΕΠ το 2009 σε 7,72% το 2018. Αντίθετα, η ΕΕ είχε σταθερές δαπάνες για την υγεία περίπου 9,5% του ΑΕΠ. Επίσης, οι δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης για θεραπευτική περίθαλψη νοσηλευμένων ασθενών και για αποκατάσταση κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης μειώθηκαν στη χώρα μας, σε αντίθεση σε άλλες χώρες. Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες αύξησαν το υγειονομικό προσωπικό που απασχολείται στο νοσοκομείο μεταξύ των ετών 2010 και 2018. Στην Ελλάδα η μείωση ήταν 66,24 άτομα ανά 100.000 κατοίκους από το 2010 έως το 2018. Λίγες χώρες μείωσαν τους γενικούς ιατρούς, καθώς δόθηκε ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην ΠΦΥ ως μέτρο μείωσης των δαπανών. Η Ελλάδα μείωσε τις νοσοκομειακές κλίνες έπειτα από τις συγχωνεύσεις των νοσοκομείων σε 53,72 ανά 100.000 κατοίκους. Κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης παρατηρήθηκε μείωση στα υγιή έτη ζωής στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην Ελλάδα τα υγιή έτη ζωής μειώθηκαν από 66,9 έτη το 2010, σε 64,9 έτη το 2013 και σε 66 έτη το 2019. Αντίστοιχες μειώσεις παρατηρήθηκαν και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντίθετα, αύξηση παρατηρήθηκε στους αυτοαναφερόμενους μακροχρόνιους περιορισμούς στις συνήθεις δραστηριότητες λόγω προβλήματος υγείας, τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και στην Ελλάδα, όπως και στα ποσοστά των ατόμων που ανέφεραν μακροχρόνια ασθένεια ή πρόβλημα υγείας. Τέλος, οι ανεκπλήρωτες ανάγκες υγείας είναι αρκετά αυξημένες για τον ελληνικό πληθυσμό από το 2010 (4,2%) έως και το 2016 (12%), αλλά το 2019 μειώθηκαν σε 7,5%. Οι πολιτικές που χρησιμοποίησαν κυρίως οι ευρωπαϊκές χώρες για να αντιμετωπίσουν την οικονομική κρίση στις υπηρεσίες υγείας είναι: η εισαγωγή συμπληρωμών των χρηστών, η μείωση κάλυψης πληθυσμού, η πρόληψη και η προώθηση της καλής υγείας, ο έλεγχος στις τιμές των ιατρικών προϊόντων, η προσαρμογή των μισθών των εργαζομένων στον τομέα της υγείας και η διαχείριση των πληρωμών σε παρόχους. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Οι πολιτικές που υιοθέτησαν οι ευρωπαϊκές χώρες κατά την διάρκεια της οικονομικής κρίσης διέφεραν. Ορισμένες χώρες δεν εισήγαγαν νέες πολιτικές, ενώ άλλες εισήγαγαν πολλές. Ορισμένα συστήματα υγείας ήταν καλύτερα προετοιμασμένα από άλλα, λόγω φορολογικών μέτρων που είχαν λάβει πριν από την κρίση, όπως η συσσώρευση χρηματοοικονομικών αποθεματικών. Υπήρχαν πολλές περιπτώσεις στις οποίες οι πολιτικές που σχεδιάστηκαν πριν από το 2008 εφαρμόστηκαν με μεγαλύτερη ένταση ή ταχύτητα καθώς έγιναν πιο επείγουσες ή πολιτικά εφικτές έναντι της κρίσης. Υπήρξαν επίσης περιπτώσεις όπου οι προγραμματισμένες μεταρρυθμίσεις επιβραδύνθηκαν ή εγκαταλείφθηκαν ως απάντηση στην κρίση.