Οι απεικονίσεις μνημείων στην τομή δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας και δικαίου πολιτιστικής κληρονομιάς

Abstract

Πληθώρα ιστάμενων αρχιτεκτονημάτων ή σταθερών καταλοίπων, αρχαιοτήτων και ιστορικών κειμηλίων ευρίσκονται διάσπαρτα στην ελληνική επικράτεια, εκτίθενται ή παραμένουν αποθηκευμένα στα μουσεία της χώρας. Αποτελούν μαρτυρίες του πλούσιου πολιτιστικού κεφαλαίου της και προστατεύονται σύμφωνα με τις προβλέψεις του πρόσφατου Ν. 4858/2021, που κωδικοποίησε το Ν. 3028/2002 και τις λοιπές σχετικές διατάξεις του δικαίου προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς στη χώρα μας. Από το εκτενέστατο σύνολο των υλικών μαρτυριών, η παρούσα εργασία θα επικεντρωθεί σε εκείνες που χαρακτηρίζονται, αυτοδίκαια ή μετά τις προβλεπόμενες διαδικασίες, ως μνημεία. Και αυτό γιατί ο συγκεκριμένος χαρακτηρισμός είναι εκείνος που αποτελεί μία πρώτη, κύρια προϋπόθεση για τον έλεγχο της απεικόνισής τους, καθώς σύμφωνα με το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο η παραγωγή και χρήση απεικονίσεων μνημείων που ανήκουν στο Δημόσιο υπόκειται σε διαδικασία αδειοδότησης από τις Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Βασική επιδίωξη είναι η ανάπτυξη και ανάλυση του ιστορικού της διαμόρφωσης αυτού του πλαισίου και κυρίως του περιεχομένου, των παραμέτρων και των διαδικασιών που έχουν από καιρό εις καιρό θεσπιστεί και έχουν πλέον παγιωθεί με τα προβλεπόμενα στο Ν. 4858/2021 και στα σχετικά κανονιστικά κείμενα. Από την άλλη πλευρά, οι απεικονίσεις εν γένει δύνανται να περιληφθούν στις προβλέψεις του Ν. 2121/1993 για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας, εφόσον ως άυλες δημιουργίες πληρούν συγκεκριμένες παραμέτρους που ορίζει ο νόμος. Υπό αυτή τη διάσταση, θα εξεταστούν οι οικείες προβλέψεις και θα επιδιωχθεί η σκιαγράφηση των χαρακτηριστικών της απεικόνισης ως πνευματικού έργου καθώς και των πιθανών οριοθετήσεων που υφίστανται σχετικά. Το κύριο ερώτημα εργασίας αφορά στην αντιμετώπιση των απεικονίσεων μνημείων υπό το πρίσμα των δύο δικαιικών κλάδων, εκείνου της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς και αυτού της προστασίας της πνευματικής δημιουργίας. Υφίσταται ένα σημείο τομής που εγκολπώνει περιπτώσεις που άπτονται και των δύο πλαισίων ή, έστω, μπορεί το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας να αποτελέσει ένα ανανεωτικό πρίσμα για τον τρόπο που αντιμετωπίζονται οι απεικονίσεις μνημείων;