Αιμοσφαιρινοπάθειες, μηχανισμοί και θεραπεία

Καμπούρη, Πηνελόπη

Hemoglobinopathies, mechanisms and treatment

Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία

Author

Καμπούρη, Πηνελόπη

Date

2022-12

Advisor

Κριεμπάρδης, Αναστάσιος

Kampouri_20035.pdf (1.030Mb)

Keywords

Αιμοσφαιρίνη ; Αιμοσφαιρινοπάθεια ; Θαλασσαιμία ; Δρεπανοκυτταρική νόσος

Abstract

Οι αιμοσφαιρινοπάθειες είναι μια ομάδα νόσων που είναι ιδιαίτερα συχνή παγκοσμίως. Αυτές χωρίζονται ανάλογα με το αποτέλεσμα της μετάλλαξης που τις προκαλεί: αν η με-τάλλαξη επηρεάζει την ποσότητα της αιμοσφαιρίνης που παράγεται (θαλασσιαμίες) ή την ποιότητα αυτής (ποιοτικές διαταραχές της δομής αιμοσφαιρίνης). Στην παρούσα ερ-γασία σκοπός ήταν να παρουσιαστούν οι αιμοσφαιρινοπάθειες, ο μηχανισμός ανάπτυ-ξης αυτών και οι διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές. Αρχικά παρουσιάζεται η δομή και η λειτουργία της αιμοσφαιρίνης, στη συνέχεια ο γενικός μηχανισμός ανάπτυξης των αιμο-σφαιρινοπαθειών και παρουσιάζονται επιδημιολογικά στοιχεία των φορέων μεταλλαγ-μένων αιμοσφαιρινών σε διάφορες χώρες του κόσμου. Στη συνέχεια γίνεται ταξινόμηση των αιμοσφαιρινοπαθειών σε κατηγορίες και σύντομη αναφορά στο γονότυπο και την κλινική και φαινοτυπική εικόνα αυτών. Το κύριο μέρος της εργασίας χωρίζεται σε δύο κεφάλαια όπου παρουσιάζονται οι ποσοτικές και ποιοτικές αιμοσφαιρινοπάθειες αντί-στοιχα. Οι ποσοτικές αιμοσφαιρινοπάθειες -ή αλλιώς θαλασσαιμικά σύνδρομα- χωρίζο-νται σε α-θαλασσαιμίες και β-θαλασσαιμίες, ανάλογα με το ποια γονίδια επηρεάζονται. Και στις δύο περιπτώσεις παρατηρείται σημαντική ποικιλομορφία ως προς τη βαρύτητα της νόσου. Η πιο συχνή ποιοτική αιμοσφαιρινοπάθεια είναι η δρεπανοκυτταρική νόσος που προκαλείται από υποκατάσταση αμινοξέος στο έκτο υπόλειμμα της υπομονάδας β-σφαιρίνης (β6-Glu→Val). Άλλες ποιοτικές μεταλλάξεις που οδηγούν σε αιμοσφαιρινοπά-θεια προκαλούν αλλαγή στη σταθερότητα της αιμοσφαιρίνης, τη συγγένεια στο οξυγόνο, την παραγωγή μεθαιμοσφαιρίνης και τη μεταμεταφραστική τροποποίηση των αιμο-σφαιρινών. Σε ήπιες μορφές συνήθως δεν απαιτείται η χορήγηση κάποιες θεραπείας ή σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να χορηγούνται συμπληρώματα φυλλικού οξέος ή/και σιδήρου. Σε πιο βαριές περιπτώσεις πραγματοποιούνται μεταγγίσεις. Ανάλογα με το αν επηρεάζονται άλλα όργανα και συστήματα μπορεί να χορηγείται συμπληρωματική συ-μπτωματική θεραπεία. Ακόμα, έχουν καταγραφεί και επίκτητες αιμοσφαιρινοπάθειες οι οποίες αναφέρονται. Σε αυτή την περίπτωση για τη θεραπεία συνήθως επαρκεί η απο-μάκρυνση του παράγοντα που προκάλεσε την αιμοσφαιρινοπάθεια, ενώ σε οξείες περι-πτώσεις μπορεί να χρειαστούν και πιο δραστικές θεραπείες, όπως μετάγγιση.

Abstract

Hemoglobinopathies are a group of diseases that are particularly common worldwide. These are divided according to the effect of the mutation that causes them: whether the mutation affects the quantity of hemoglobin produced (thalassemias) or its quality (quali-ty disorders of the hemoglobin structure). In this work, the purpose was to present the hemoglobinopathies, the mechanism of their development and the available treatment options. First, the structure and function of hemoglobin is presented, then the general mechanism of the development of hemoglobinopathies and epidemiological data of the carriers of mutated hemoglobins in various countries of the world are presented. After-wards, the hemoglobinopathies are classified into categories and a brief reference is made to the genotype and their clinical and phenotypic picture. The main part of the es-say is divided into two chapters where quantitative and qualitative hemoglobin diseases are presented respectively. Quantitative hemoglobinopathies - or otherwise thalassemic syndromes - are divided into α-thalassemias and β-thalassemias, depending on which genes are affected. In both cases there is considerable variation in the severity of the dis-ease. The most common qualitative hemoglobinopathy is sickle cell disease caused by an amino acid substitution in the sixth residue of the β-globin subunit (β6-Glu→Val). Other qualitative mutations leading to hemoglobinopathy cause changes in hemoglobin stability, oxygen affinity, methemoglobin production, and post-translational modification of hemoglobins. In mild forms, no treatment is usually required, or in some cases folic acid and/or iron supplements may be given. In more severe cases, transfusions are carried out. Depending on whether other organs and systems are affected, additional sympto-matic treatment may be given. Also, acquired hemoglobinopathies have been recorded and are mentioned. In this case, the removal of the factor that caused the haemoglobi-nopathy is usually sufficient for the treatment, while in acute cases more active treat-ments, such as transfusion, may be needed.