Το υδάτινο στοιχείο στις μητροπόλεις: η περίπτωση του Μητροπολιτικού Πάρκου «Αντώνης Τρίτσης»

Abstract

Το υδάτινο στοιχείο διατηρεί μια βαθιά, διαχρονική και αμφίδρομη σχέση με τον δομημένο χώρο και την εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας μέσα σε αυτόν. Στην διπλωματική αυτή διερευνάται πώς το νερό επηρεάζεται από τις πόλεις και πώς ο κατάλληλος σχεδιασμός και η διαχείρισή του, μέσα από τις αρχές του αειφορικού σχεδιασμού, επηρεάζει αντίστοιχα αυτές τόσο σε επίπεδο μικροκλίματος, όσο και σε ψυχοκοινωνικό, οικονομικό και πολιτιστικό. Ο υδρολογικός κύκλος του νερού, η άμεση και έμμεση εξάρτηση όλων των ειδών από το νερό και η ελάχιστη διαθέσιμη ποσότητά του, υπογραμμίζουν την τρομερή αξία του. Χαρακτηριστικό που οδήγησε στην συνεχή ανάπτυξη των πολιτισμών και την ευεξία των κοινωνιών από την αρχαιότητα έως σήμερα. Στη σύγχρονη εποχή οι επιστήμες στο πεδίο της δημόσιας υγείας, αλλά και του πολεοδομικού σχεδιασμού ερευνούν τα οφέλη των αστικών στοιχείων του νερού στην ψυχοκοινωνική ευημερία. Για τους λόγους αυτούς το νερό είναι κοινός παρονομαστής στους περισσότερους από τους δεκαεπτά στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης που τέθηκαν το 2015 από τον ΟΗΕ, με σκοπό να βελτιώσουν τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων, των μελλοντικών γενεών, αλλά και του ίδιου του πλανήτη. Ταυτόχρονα, η ορθή διαχείριση του νερού μπορεί να περιορίσει τα προβλήματα της αυξανόμενης αστικοποίησης και των ανθρώπινων δραστηριοτήτων που εντείνουν ένα παγκόσμιο φαινόμενο, αυτό της κλιματικής αλλαγής. Εστιάζοντας στην τοπική κλίμακα των μητροπόλεων, που χαρακτηρίζονται από πυκνοδομημένο αστικό ιστό και συνεχόμενα μη υδατοπερατά υλικά που επιπλέον έχουν μεγάλη θερμοχωρητικότητα, αναλύεται το φαινόμενο της Αστικής Θερμικής Νησίδας, αλλά και οι παράγοντες που ρυθμίζουν το αστικό μικροκλίμα. Στη συνέχεια ορίζονται οι παράμετροι που καθοδηγούν τον σχεδιασμό των στοιχείων του νερού, με στόχο την ρύθμιση του μικροκλίματος, αλλά και των συνθηκών άνεσης των αστικών δημόσιων χώρων. Δεδομένου ότι το Μητροπολιτικό Πάρκο «Αντώνης Τρίτσης» αποτελεί το μεγαλύτερο πάρκο στο λεκανοπέδιο της Αττικής, το οποίο διαθέτει σημαντική αναλογία νερού σε σχέση με το μέγεθός του και βρίσκεται σε ένα εξαιρετικά πυκνοδομημένο αστικό ιστό. Εξ ου και καθίσταται η πλέον κατάλληλη περίπτωση μελέτης μπλε υποδομής. Η σύνθεση της πρότασης εκκίνησε με την εκπόνηση πρωτογενούς έρευνας και τη συμπλήρωση 498 ερωτηματολογίων, από κατοίκους του λεκανοπεδίου της Αττικής, οι οποίοι επιβεβαίωσαν πως το νερό τους προσφέρει ευεξία και ενώ υποστήριξαν την εφαρμογή αειφορικών λύσεων, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό θεωρεί ουτοπία την ύπαρξη τέτοιων βιώσιμων χώρων στην Αττική. Στη συνέχεια καταγράφονται και αναλύονται τα θερμικά χαρακτηριστικά των υφιστάμενων υλικών. Στόχος της πρότασης είναι να συμπληρώσει τις υφιστάμενες μελέτες του Φορέα Διαχείρισης του πάρκου, ενσωματώνοντας στο βόρειο μέρος του τις αειφορικές πρακτικές, για την βέλτιστη διαχείριση και προστασία των υδάτων, της χλωρίδας και της πανίδας, εφαρμόζοντας λύσεις, όπως ο καθαρισμός και η ανακύκλωση των όμβριων υδάτων μέσα από κήπους βροχής και υδατοπερατά δάπεδα, το φιλτράρισμα και την επαναχρησιμοποίηση των γκρίζων νερών από τα γειτονικά κτίρια για τον εμπλουτισμό των λιμνών και του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα, με την χρήση

5

αειφορικών υλικών. Το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα συνίσταται στο να αναδείξει τα οφέλη του υδάτινου στοιχείου στον αστικό ιστό και την καλή υγεία και ευεξία των πολιτών τόσο από την μεταξύ τους αλληλεπίδραση, όσο και μεταξύ αυτών και του φυσικού περιβάλλοντος. Δίδεται, έτσι το έναυσμα για επόμενες μελέτες ώστε το πάρκο να αποτελέσει σημείο αναφοράς και να ενδυναμώσει τον υπερτοπικό του χαρακτήρα, αλλά και φυσικά οι αειφορικές πρακτικές διαχείρισης νερού να επεκταθούν σε όλη την Αττική.