Η θεραπευτική σχέση και οι μέθοδοι τροποποίησης συμπεριφοράς

Abstract

Μέσα από αυτή τη μελέτη έγινε προσπάθεια να παρουσιαστεί η ύπαρξη της σχέσης «θεραπευτική συμμαχία – αποτέλεσμα της θεραπείας», με την αντιμετώπιση μέσα από ένα ευρύ φάσμα επαγγελμάτων στο χώρο της υγειονομικής περίθαλψης, χρησιμοποιώντας ειδικά εργαλεία μέτρησης, για να αναδειχθεί η σημαντικότητα της θεραπευτικής παρέμβασης. Σύμφωνα με τη προσωποκεντρική προσέγγιση, ο θεραπευτής βιώνει την εμπειρία με τέτοιον τρόπο ώστε να αισθανθεί τον ιδιωτικό κόσμο του πελάτη σαν να ήταν δικός του, αλλά δίχως να χαθεί ποτέ η ποιότητα του «σαν». Το να αισθάνεσαι δηλαδή τον θυμό, τον φόβο ή τη σύγχυση του πελάτη σαν να ήταν δικός σου, χωρίς να δεσμευτείς για την αντίδραση που θα ακολουθήσει. Μπορεί επίσης ο θεραπευτής να εκφράσει νοήματα στον πελάτη για την εμπειρία του πελάτη τα οποία ο ίδιος δεν γνωρίζει. Το γνωσιακό μοντέλο του Beck εξηγεί την παρέμβαση στην αναδιάρθρωση του γνωστικού πεδίου πάνω σε συναισθηματικές διαταραχές, χρησιμοποιώντας τις γνωστικές προκαταλήψεις με στόχο την αναδιοργάνωση των λανθασμένων διαδικασιών των σκέψεων, κατά τις οποίες οι γνωστικές λειτουργίες χρησιμοποιούνται με ένα ακατάλληλο τρόπο. Εξηγώντας με τη σειρά τις διαδικασίες που προκύπτουν από την εσφαλμένη οργάνωση των σχημάτων, ο Beck επισημαίνει ότι, οι γνωστικές προκαταλήψεις ενσωματώνονται συνειδητά σε αυτόματα αρνητικά σχήματα που επικεντρώνονται στον εαυτό, στον κόσμο (στο περιβάλλον) και στο μέλλον. Δίνεται έμφαση στη «δυναμική της μεταβίβασης» για την αξία της διατήρησης του ενδιαφέροντος “serious interest” του αναλυτή και της κατανόησης του πάσχοντος μέσα από ενσυναίσθηση “sympathetic understanding”, με τέτοιο τρόπο ώστε να επιτρέψει στο «υγιές κομμάτι του εαυτού», να διαμορφώσει μια θετική προσκόλληση στον αναλυτή, ως αποτέλεσμα της υποστηρικτικής στάσης. Ως εκ τούτου, σε μια επιτυχημένη ψυχανάλυση, ο πελάτης κυμαίνεται μεταξύ περιόδων όπου η σχέση χαρακτηρίζεται από έναν μηχανισμό άμυνας, και περιόδων που χαρακτηρίζονται από έναν μηχανισμό μετάθεσης (displacement) για να περάσει σε μια αμοιβαία συμμαχία. Η διαδικασία της απόδειξης για την ύπαρξη «αποχρώσεων» της σχέσης συμμαχίας – αποτελέσματος είναι περίπλοκη και η περαιτέρω εμβάθυνση θα ωφεληθεί από μια προσεκτική εξέταση του τρόπου με τον οποίο η συμμαχία αναπτύσσεται με την πάροδο του χρόνου. Η θεραπευτική συμμαχία ορίζεται ως ο συνεργατικός και συναισθηματικός δεσμός μεταξύ θεραπευτή και ασθενούς. Ένας διευρυμένος ορισμός από τον Bordin διαχωρίζει τη θεραπευτική συμμαχία WAI σε τρεις υπο-ομάδες: στόχος (Goal), έργο (Task) και δεσμός (Bond). Ο στόχος αναφέρεται σε μια αμοιβαία συμφωνία για τα συγκεκριμένα αποτελέσματα που είναι ο στόχος της παρέμβασης. Το έργο περιλαμβάνει μια συμφωνία για την τρέχουσα προσέγγιση για την επίτευξη των στόχων. Τέλος ο δεσμός, αντανακλά την ανάπτυξη μιας θετικής σχέσης θεραπευτή - ασθενούς που χαρακτηρίζεται από μια αμοιβαία και συμπαγή εμπιστοσύνη. Στην μεταβλητότητα θεραπείας, και στον βαθμό αξιολόγησης της συμμαχίας δεν υπήρξε στατιστικά σημαντική διαφορά. Οι αναλύσεις έδειξαν ότι, ο παράγοντας πρώιμης συμμαχίας επηρεάζει τα αποτελέσματα, έτσι ώστε οι προσδοκίες θεραπείας του ασθενούς να οδηγήσουν στην ανάπτυξη του θεραπευτικού δεσμού, ο οποίος επηρεάζει τα αποτελέσματα της θεραπείας. Οι αξιολογήσεις των ασθενών για τη θεραπευτική συμμαχία ξεκινούν συνήθως αρκετά υψηλά στην αρχή της θεραπευτικής διαδικασίας αλλά με την πάροδο του χρόνου και κάπου στη μέση της διαδικασίας, μειώνεται ο ενθουσιασμός δοκιμάζοντας το σθένος της σχέσης αυτής και στη συνέχεια προς το τέλος, η σχέση βελτιώνεται αργά και σταθερά πράγμα το οποίο φαίνεται και στο αποτέλεσμα. Τα ευρήματα δείχνουν ότι, ένας θεραπευτικός δεσμός (Bond) με μια ισχυρή επικοινωνία συνδέονται με την ενεργοποίηση ασθενών κατά την έναρξη της θεραπείας, αλλά όχι με μεγαλύτερη αλλαγή στις βαθμολογίες της βελτίωσης συμπτωμάτων. Υποδηλώνουν ότι, η ισχυρή επικοινωνία και ο δεσμός μπορεί να είναι τα προαπαιτούμενα για έγκαιρη ενεργοποίηση της θεραπευτικής σχέσης νωρίς στη διαδικασία. Όμως η θεραπευτική́ συμμαχία σχετικά με τα καθήκοντα (Task) / στόχους (Goal) της θεραπείας, ενσταλάζει στους ασθενείς την αίσθηση ότι είναι σε θέση να διαχειριστούν τις συνθήκες της ψυχικής τους υγείας μακροπρόθεσμα και με μεγαλύτερη αυτονομία.