Φτώχεια και κοινωνικός αποκλεισμός στην Ελλάδα μετά την κρίση

Βενετσάνου, Κωνσταντίνα

Poverty and social exclusion in Greece after crisis

Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία

Author

Βενετσάνου, Κωνσταντίνα

Date

2024-03-11

Advisor

HYZ, ALINA

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (5.336Mb)

Keywords

Φτώχεια ; Κοινωνικός αποκλεισμός ; Εισοδηματική ανισότητα ; Οικονομικές κρίσεις

Abstract

Η συγκεκριμένη διπλωματική εργασία εκπονήθηκε στα πλαίσια του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών της Σχολής Διοικητικών Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών, του Τμήματος Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής. Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η διερεύνηση της σχέσης της φτώχειας, του κοινωνικού αποκλεισμού και της εισοδηματικής ανισότητας με τις διακυμάνσεις του οικονομικού κύκλου στην Ελλάδα. Φαινόμενα που η οικονομική κρίση του 2008 επανάφερε στο προσκήνιο του ενδιαφέροντος τόσο του επιστημονικού κόσμου, όσο και των ασκούντων την εξουσία. Αξιοποιώντας τη σχετική θεωρητική βιβλιογραφία, τα ευρήματα εμπειρικών μελετών άλλων επιστημόνων και τη δική μου εμπειρική έρευνα θα αναδειχθεί η άρρητη σχέση των δύο αυτών κοινωνικών προβλημάτων και των οικονομικών διακυμάνσεων, καθώς και άλλων παραμέτρων μιας οικονομίας, όπως η εισοδηματική ανισότητα, η ανεργία, και το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν. Η προσέγγιση των θεμάτων αυτών θα πραγματωθεί μέσω ποσοτικών και ποιοτικών μεθόδων, συγκεκριμένα μέσω: Α. Ανασκόπησης της υπάρχουσας βιβλιογραφίας και αρθρογραφίας. Β. Ανάλυσης των πρόσφατων στατιστικών ερευνών και στοιχείων που αντλούνται από τις βάσεις δεδομένων κυρίως της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής και της Eurostat, αλλά και άλλων διεθνών και εγχώριων επίσημων οργανισμών. Γ. Εμπειρικής έρευνας σχετικά με τις συνθήκες διαβίωσης των νοικοκυριών στην Ελλάδα, μέσα από ένα δείγμα νοικοκυριών με τη μορφή ηλεκτρονικού ερωτηματολογίου. Η μελέτη θα πραγματοποιηθεί μέσω της εστίασης στη θεώρηση της εισοδηματικής ανισότητας. Αρχικά θα εξετασθεί η θεωρία του Karl Marx (1867), σύμφωνα με την οποία, οι εργαζόμενοι αποτελούν τη βάση (το Κεφάλαιο) της δημιουργίας αξίας στην παραγωγή και στην οικονομική μεγέθυνση. Πηγαίνοντας ένα βήμα παραπέρα, θα εξεταστεί ο ρόλος της κοινωνικής επιλογής, της «προσέγγισης των δυνατοτήτων» σχετικά με την οικονομική και κοινωνική δικαιοσύνη (Amartya Sen, 1997). Επιπλέον, θα καταβληθεί προσπάθεια ανατροπής μέρους της προσέγγισης του Kuznets (1953), σχετικά με τα οφέλη από τους υψηλούς ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης. Αυτά τα οφέλη, σύμφωνα με τη μελέτη του Kuznets, διαχέονται σε όλο το φάσμα του πληθυσμού και όλες τις εισοδηματικές κατηγορίες. Επιπροσθέτως, σύμφωνα με την έρευνα φαίνεται ως κοινή αποδοχή η άποψη του ίδιου επιστήμονα, ότι οι κοινωνικές πολιτικές θεωρούνται απαραίτητα εργαλεία για την αντιμετώπιση της φτώχειας και τη μείωση των μεγάλων εισοδηματικών ανισοτήτων. Λόγω της παγκοσμιοποίησης, της ένταξης σε ενώσεις όπως η Ευρωπαική Ένωση και της αυξημένης ανταγωνιστικότητας ο ρόλος των κρατών μειώνεται και οι κοινωνικές - εκπαιδευτικές - επαγγελματικές - οικονομικές ανισότητες δεν είναι τόσο εμφανείς. Σε εθνικό όμως επίπεδο οι διαφοροποιήσεις στις πραγματικές συνθήκες διαβίωσης των νοικοκυριών αποδεικνύουν ότι η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός απορρέουν από αυτές τις ανισότητες. Οφείλουμε λοιπόν να ενσωματώσουμε τους κοινωνικούς παράγοντες που αφορούν τις συνθήκες διαβίωσης των νοικοκυριών στις έρευνες μας. Ειδικότερα, στη χάραξη της κοινωνικής πολιτικής της χώρας μας. Ως εκ τούτου, η μελέτη αυτή περιέχει αναλύσεις που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού πλαισίου δημοσιονομικής και κοινωνικής πολιτικής. Μέσω της έρευνας διαφαίνεται πως όχι μόνο ο κοινωνικός αποκλεισμός αποτελεί λογικό επακόλουθο της φτώχειας, αλλά και η ίδια η φτώχεια αποτελεί πολιτική επιλογή των κυβερνόντων. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της υιοθέτησης επιδοματικών πολιτικών με σκοπό τη διατήρηση της κοινωνικής ταξικής διαστρωμάτωσης. Στόχος λοιπόν της συγκεκριμένης εργασίας είναι να προσθέσει ενδεχόμενες συμπληρωματικές προτάσεις για ριζικές μεταρρυθμίσεις προς την αντιμετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού στην Ελλάδα.

Abstract

This thesis was prepared as part of the Master’s Program of the School of Management, Economics and Social Sciences, Department of Accounting and Finance of the University of Western Attica. The purpose of this study is to examine the relationship between poverty, social exclusion, and income inequality with the fluctuations of the economic cycle in Greece. Phenomena that the economic crisis of 2008 brought back to the fore the interest of both the scientific world and those exercising power. Utilizing the relevant theoretical literature and the available research findings of empirical studies of other scientists, as well as my own empirical research will be highlighted the implicit relationship of these two social problems with economic fluctuations and other key parameters of an economy, such as income inequality, unemployment, and the Gross Domestic Product. The approach to these issues will be conducted through quantitative and qualitative methods, specifically through: Α. Review of existing literature and articles. B. Analysis of recent statistical surveys and data drawn from the databases of the Greek Statistical Authority and Eurostat, but also of other international and domestic official organizations. C. My own empirical research on the «Living Conditions of households in Greece», through a sample of households in the form of a questionnaire. The study will be accomplished by focusing on consideration of income inequality. Initially, the theory of Karl Marx (1867) will be examined, according to which, workers are the basis (Capital) of value creation in production and economic growth. Going a step further, it will be examined the role of social choice, the approach to possibilities, regarding economic and social justice (Amartya Sen, 1997). In addition, an attempt will be made to overturn part of Kuznets’ (1953) approach, regarding the benefits of high rates of economic growth. These benefits, according to the study, spread across the spectrum of the population and all income categories, eventually affecting the entire population, and thereby impacting all income categories. Additionally, the research suggests that Kuznets’ view, which considers social policies as necessary tools to combat poverty and reduce significant income inequalities, is widely accepted. Due to globalization, formation of unions, such as European Union, and increased competitiveness, the role of States is reduced, and social-educational-professional-economic inequalities are not so evident. However, at national level, the differences in the real living conditions of households prove that poverty and social exclusion emerge from these inequalities. Therefore, we must integrate the social factors concerning the living conditions of households in our research. Especially, in the formulation of social policy in our country. Therefore, this study contains analyzes that could be used to create an effective fiscal and social policy framework. Through the research not only social exclusion is a logical consequence of poverty, but also that poverty itself is a political choice of the rulers. This is achieved through the adoption of benefit policies aimed at maintaining social class stratification. The aim of this study is to add possible supplementary proposals for radical reforms to deal with poverty and social exclusion in Greece. This thesis was prepared as part of the Master’s Program of the School of Management, Economics and Social Sciences, Department of Accounting and Finance of the University of Western Attica. The purpose of this study is to examine the relationship between poverty, social exclusion, and income inequality with the fluctuations of the economic cycle in Greece. Phenomena that the economic crisis of 2008 brought back to the fore the interest of both the scientific world and those exercising power. Utilizing the relevant theoretical literature and the available research findings of empirical studies of other scientists, as well as my own empirical research will be highlighted the implicit relationship of these two social problems with economic fluctuations and other key parameters of an economy, such as income inequality, unemployment, and the Gross Domestic Product. The approach to these issues will be conducted through quantitative and qualitative methods, specifically through: Α. Review of existing literature and articles. B. Analysis of recent statistical surveys and data drawn from the databases of the Greek Statistical Authority and Eurostat, but also of other international and domestic official organizations. C. My own empirical research on the «Living Conditions of households in Greece», through a sample of households in the form of a questionnaire. The study will be accomplished by focusing on consideration of income inequality. Initially, the theory of Karl Marx (1867) will be examined, according to which, workers are the basis (Capital) of value creation in production and economic growth. Going a step further, it will be examined the role of social choice, the approach to possibilities, regarding economic and social justice (Amartya Sen, 1997). In addition, an attempt will be made to overturn part of Kuznets’ (1953) approach, regarding the benefits of high rates of economic growth. These benefits, according to the study, spread across the spectrum of the population and all income categories, eventually affecting the entire population, and thereby impacting all income categories. Additionally, the research suggests that Kuznets’ view, which considers social policies as necessary tools to combat poverty and reduce significant income inequalities, is widely accepted. Due to globalization, formation of unions, such as European Union, and increased competitiveness, the role of States is reduced, and social-educational-professional-economic inequalities are not so evident. However, at national level, the differences in the real living conditions of households prove that poverty and social exclusion emerge from these inequalities. Therefore, we must integrate the social factors concerning the living conditions of households in our research. Especially, in the formulation of social policy in our country. Therefore, this study contains analyzes that could be used to create an effective fiscal and social policy framework. Through the research not only social exclusion is a logical consequence of poverty, but also that poverty itself is a political choice of the rulers. This is achieved through the adoption of benefit policies aimed at maintaining social class stratification. The aim of this study is to add possible supplementary proposals for radical reforms to deal with poverty and social exclusion in Greece.