Η αποτελεσματικότητα των πολιτικών αντιμετώπισης της κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη και ειδικά στην Ελλάδα την δεκαετία 2010

Μερτινός, Νεκτάριος

Eurozone debt crisis and economic policies: the case of Greece in the 2010s

Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία

Author

Μερτινός, Νεκτάριος

Date

2024-07-16

Advisor

STAMATOPOULOS, Theodoros

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (3.996Mb)

Keywords

Κρίση χρέους ; Ευρωζώνη ; Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ; Προγράμματα οικονομικής προσαρμογής ; Μετα_Κεϋνσιανή προσέγγιση ; Ελληνική οικονομία ; Δημόσιο χρέος

Abstract

Στη παρούσα διπλωματική εργασία θα αναφερθούμε στις δυσκολίες που αντιμετώπισαν ορισμένες χώρες της Ευρωζώνης, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, το 2010 να αναχρηματοδοτήσουν το χρέος τους. Θα αναζητήσουμε τους λόγους για τους οποίους συνέβη αυτό. Εν συνεχεία θα εξετάσουμε τις πολιτικές που εφαρμόστηκαν από τις ελληνικές κυβερνήσεις, για την αντιμετώπιση της δυσκολίας αυτής και τις οικονομικές και ανθρωπιστικές επιπτώσεις που είχε η εφαρμογή των πολιτικών αυτών. Η έρευνά μας συντελείται μέσω καταγραφής και μελέτης βασικών δεικτών της ελληνικής οικονομίας. Αφού σχολιάσουμε το παραγωγικό πρότυπο αλλά και την οικονομική κατάσταση της χώρας μέχρι και το 2008 θα παραθέσουμε τα χαρακτηριστικά των προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής και θα μελετήσουμε την πορεία των προαναφερόμενων δεικτών από το 2008 μέχρι και το 2023. Η διαδικασία αυτή θα μας βοηθήσει να αντιληφθούμε κατά πόσο η εφαρμογή των παραπάνω προγραμμάτων υπήρξε επωφελής για την πορεία της χώρας και την έξοδο της από τη κρίση. Από τη μελέτη μας καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 υπήρξε επιβεβαίωση της μετακεϋνσιάνης προσέγγισης και ειδικότερα του Μinsky και τις υπόθεσης του περί χρηματοπιστωτικής αστάθειας (ή χρηματοπιστωτικής ευθραυστότητας). Πριν από το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης ο πλημμελής έλεγχος των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων από τις εποπτικές αρχές οδήγησε σε υιοθέτηση, από μέρους τους, πολύ ριψοκίνδυνων συμπεριφορών, που έθεταν σε κίνδυνο τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Μπροστά σε αυτό τον κίνδυνο, και αφού πραγματοποιήθηκε η πρώτη μεγάλη πτώχευση επενδυτικής τράπεζας (Lehman Brothers) τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα άρχισαν να αυστηροποιούν τα κριτήρια παροχής ρευστότητας, αρνούμενα τη περαιτέρω ενίσχυση αφερέγγυων οφειλετών. Μεταξύ των παραπάνω οφειλετών, ήταν και κάποιες από τις χώρες τις Ευρωζώνης, όπως η Ελλάδα, των οποίων το παραγωγικό πρότυπο και τα οικονομικά χαρακτηριστικά δημιουργούσαν αμφιβολίες ως προς τη δυνατότητα έγκαιρης εξόφλησης των δανειακών τους υποχρεώσεων. Έτσι λοιπόν, η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, εξαιτίας και κάποιων ατελειών που υπήρχαν στη θέσμιση της Ευρωζώνης, επεκτάθηκε και στις αγορές των ευρωπαϊκών κρατικών ομολόγων, καθώς, μέχρι τότε, δεν υπήρχε η δυνατότητα προσφυγής των χωρών της Ζώνης στην Κεντρική τους Τράπεζα ως δανειστή έσχατης ανάγκης Η Ελλάδα, αντιμετωπίζοντας το σοβαρότερο πρόβλημα, προσπάθησε να βελτιώσει το πιστοληπτικό της προφίλ υιοθετώντας προγράμματα οικονομικής προσαρμογής που είχαν ως κύριο σκοπό την περιστολή δαπανών και την αύξηση εσόδων. Ωστόσο η εμμονή προώθησης μόνο εκείνων των μέτρων με δημοσιονομικό αποτέλεσμα σε συνδυασμό με τη μη υιοθέτηση διαρθρωτικών αλλαγών που θα επιδιόρθωναν τις στρεβλώσεις του παραγωγικού προτύπου είχε σοβαρές συνέπειες στον οικονομικό και κοινωνικό ιστό καθώς και στο επίπεδο διαβίωσης των πολίτων. Καταλήγοντας θεωρούμε ότι θα βοηθούσε περισσότερο μια πιο ανθρωπιστική προσέγγιση αντιμετώπισης της κρίσης, η οποία υιοθετώντας αποκλειστικά τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις θα διασφάλιζε το επίπεδο διαβίωσης του πληθυσμού εξασφαλίζοντας παράλληλα και τους δανειστές μέσω επιμήκυνσης του χρόνου ωρίμανσης των δανείων. Στο σημείο αυτό θα θέλαμε να αναφερθούμε στους περιορισμούς που συναντήσαμε κατά την εκπόνηση της συγκεκριμένης εργασίας. Λόγω πίεσης χρόνου τα στοιχεία που επεξεργαστήκαμε προήλθαν από δύο κυρίως πηγές α) την Ελληνική Στατιστική Αρχή και β) την Τράπεζα της Ελλάδος, ενώ η καταγραφή τους σε πίνακες και διαγράμματα, προς χάριν ευκολίας, έγινε κυρίως σε τρέχουσες τιμές. Τέλος, κατά την βιβλιογραφική μας ανασκόπηση επικεντρωθήκαμε κυρίως σε ελληνική βιβλιογραφία και σε ερευνητές οι οποίοι ήταν ιδιαίτερα επιφυλακτικοί έναντι των προγραμμάτων λιτότητας που εφαρμόστηκαν κατά τη διάρκεια της κρίσης επιλέγοντας να μην καταγράψουμε την αντίθετη άποψη

Abstract

In this thesis we will discuss the difficulties that some Eurozone countries, including Greece, faced in 2010 to refinance their debt. We will look for the reasons why this happened. We will then examine the policies implemented by Greek governments to address this difficulty and the economic and humanitarian consequences of the implementation of these policies. Our research is carried out through the recording and study of key indicators of the Greek economy. After commenting on the productive pattern and the economic situation of the country up to 2008, we will list the characteristics of the economic adjustment programs and study the course of the aforementioned indicators from 2008 to 2023. This process will help us to understand whether the implementation of the above programs has been beneficial for the country's course and its exit from the crisis. From our study we conclude that the financial crisis of 2008 was a confirmation of the post-Keynesian approach and in particular of Minsky and his hypothesis of financial instability (or financial fragility). Prior to the outbreak of the financial crisis, inadequate supervision of financial institutions by supervisors led to the adoption of very risky behaviour on their part, which put financial stability at risk. In the face of this risk, and after the first major investment bank failure (Lehman Brothers), financial institutions began to tighten their liquidity criteria, refusing further support to insolvent debtors. Among these debtors were some of the most important banks of Eurozone countries, such as Greece, whose production pattern and economic characteristics raised doubts about their ability to repay their debt obligations on time. Thus, the global financial crisis, due to some imperfections in the establishment of the Eurozone, extended to the European government bond markets, as until then there was no possibility for the countries of the Zone to resort to their Central Bank as a lender of last resort. However, the insistence on promoting only those measures with a budgetary impact, combined with the failure to adopt structural changes that would have corrected the distortions inthe production model, had serious consequences for the economic and social fabric and the living standards of citizens. In conclusion, we believe that a more humanitarian approach to the crisis would be more helpful, which, by adopting exclusively structural reforms,would ensure the living standards of the population while at the same time securing the creditors by extending the maturity of loans. At this point we would like to mention the limitations we encountered during the preparation of this project. Due to time pressure, the data we processed came from two main sources a) the Hellenic Statistical Authority and b) the Bank of Greece, while their recording in tables and charts, for the sake of convenience, was mainly in current prices. Finally, in our literature review we focused mainly on Greek literature and on researchers who were particularly sceptical about the austerity programmes implemented during the crisis, choosing not to record the opposite view