Η διατροφική εκπαίδευση ατόμων με ψυχωσική εμπειρία που νοσηλεύονται σε ψυχιατρικό νοσοκομείο και ενοίκων στεγαστικής μονάδας ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, με στόχο την επίδραση στην αυτοεκτίμηση και στην ποιότητα της ζωής τους.

Abstract

Εισαγωγή: Στο πλαίσιο μιας νέας εποχής, όπου οι έννοιες «αποϊδρυματοποίηση», «αποστιγματισμός», «συμπερίληψη» και «κοινωνία ίσων ευκαιριών σε όλους» έχουν κυρίαρχο ρόλο, επιβάλλεται να εφαρμοστούν εκπαιδευτικές δράσεις, που όχι μόνο θα δώσουν την ευκαιρία για ισότιμη πρόσβαση στα αγαθά της παιδείας, αλλά και θα συμβάλλουν στην ενσωμάτωση των ατόμων με ψυχωσική εμπειρία στην κοινωνία και στην πιθανή μετάβασή τους σε κοινοτικές δομές ψυχικής υγείας ή στο οικογενειακό τους περιβάλλον. Σκοπός: Κύριος σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η διερεύνηση του ρόλου των εκπαιδευτικών δράσεων με βασικό άξονα αυτό της διατροφής σε συνδυασμό με την αξιοποίηση πολυαισθητηριακών μέσων στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής ατόμων ψυχικά νοσούντων, που διαμένουν σε ενδονοσοκομειακές ή κοινοτικές δομές ψυχικής υγείας. Μέθοδος: Η ερευνητική μέθοδος που επιλέχθηκε από την ερευνητική ομάδα για την παρούσα μελέτη είναι η «έρευνα δράσης», η εφαρμογή της οποίας έγινε σε ένα άτυπο περιβάλλον μάθησης, όπως αυτό των δομών ψυχικής υγείας. Ακολουθήθηκαν τα βασικά βήματα της έρευνας δράσης, όπως ο σχεδιασμός δράσεων, η εφαρμογή αυτών, η παρατήρηση και ο αναστοχασμός - αξιολόγηση, ενώ παράλληλα αξιοποιήθηκαν οι αρχές του project με έμφαση στον συμμετοχικό, συνεργατικό, βιωματικό και πολυαισθητηριακό χαρακτήρα των δράσεων και οι αρχές του καθολικού σχεδιασμού μάθησης. Στο πλαίσιο της διεξαγωγής αυτής της ερευνητικής δράσης αξιοποιήθηκαν τα εξής ερευνητικά εργαλεία: ερωτηματολόγια (σταθμισμένα και μη), ημιδομημένη συνέντευξη, ημερολόγιο αναστοχασμού και παρατήρηση. Η συλλογή των δεδομένων από τα προαναφερθέντα ερευνητικά εργαλεία πραγματοποιήθηκε σε δύο δομές ψυχικής υγείας στην Αττική (ενδονοσοκομειακή και κοινοτική) και έγινε στατιστική ανάλυση αυτών με την αξιοποίηση του στατιστικού εργαλείου Statistical Package for the Social Science (SPSS). Συγκεκριμένα, έγιναν περιγραφικές αναλύσεις για το σύνολο των στοιχείων του δείγματος, ενώ για την διερεύνηση των διαφορών στη λειτουργικότητα, στην αυτοεκτίμηση και στην ποιότητα ζωής των εκπαιδευομένων πριν και μετά το πέρας των εκπαιδευτικών δράσεων χρησιμοποιήθηκε ο έλεγχος t-test εξαρτημένων δειγμάτων. Αποτελέσματα: Το δείγμα αποτελείτο από 19 άτομα με ψυχική νόσο (σχιζοφρένεια), εκ των οποίων τα 12 νοσηλεύονται στο (Ψ.Ν.Α) Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής «Δρομοκαΐτειο» και τα 7 σε κοινοτική στεγαστική δομή (ξενώνας) αυτού στη Μεταμόρφωση. Η μέση ηλικία των χρόνιων αυτών ασθενών είναι τα 53 έτη, με τον μικρότερο να είναι στην ηλικία των 22 ετών ενώ ο μεγαλύτερος 74 ετών. Επιπλέον, το 53% των ατόμων του δείγματος είναι άνδρες και το 47% είναι γυναίκες με μέσο όρο συνολικών ετών νοσηλείας τα 13 έτη. Όσον αφορά στα επίπεδα αυτοεκτίμησης τους από την ανάλυση των δειγματικών δεδομένων προέκυψε ότι πριν την πραγματοποίηση των εκπαιδευτικών δράσεων ο μέσος όρος ήταν 28,15 ενώ μετά το πέρας αυτών 29,4, ποσοστά που φανερώνουν την χαμηλή αυτοεκτίμηση των ψυχικά νοσούντων. Ωστόσο είναι καταφανής η θετική επίδραση των εκπαιδευτικών δράσεων στην αυτοεκτίμηση του δείγματος. Στη συνέχεια, για τη λειτουργικότητα του δείγματος κατέστη φανερό πως ο μέσος όρος αυτής αρχικά ήταν 115,52 (κάτω δηλαδή από την τιμή 117 που δηλώνει τη μέση λειτουργικότητα) ενώ μετά την ολοκλήρωση των δράσεων ήταν 126,52 (πάνω δηλαδή από τη μέση λειτουργικότητα). Για την γενική ποιότητα ζωής και υγείας η ανάλυση των δειγματικών δεδομένων κατέδειξε ότι ο μέσος όρος πριν την υλοποίηση των εκπαιδευτικών δράσεων ήταν 11,26 ενώ μετά τη λήξη αυτών ήταν 12,1. Ανοδική τάση παρατηρήθηκε στη μέση τιμή σε όλους τους επιμέρους τομείς της ποιότητας ζωής, γεγονός που καταδεικνύει την ευεργετική επίδραση της εκπαιδευτικής παρέμβασης: στην φυσική υγεία η μέση τιμή από 11,92 ανέβηκε 13,14, στην ψυχολογική υγεία από 10,98 στους 12,07 και στις κοινωνικές σχέσεις από 9,89 στους 10,31, ενώ ως προς το περιβάλλον η διαφορά δεν ήταν στατιστικά σημαντική (από 13,15 στους 13,23). Συμπεράσματα: Οι πολυαισθητηριακές, βιωματικές και συνεργατικές δράσεις εκπαιδευτικού περιεχομένου συντελούν στην αύξηση της αυτοεκτίμησης των ψυχικά νοσούντων, ενισχύοντας την ψυχοκοινωνική λειτουργικότητά τους και την διάθεσή τους για αυτοφροντίδα, κοινωνική αλληλεπίδραση και επικοινωνία, ενώ ταυτόχρονα επιδρούν θετικά στην ποιότητα ζωής τους για τη μελλοντική μετάβασή τους σε κοινοτικές δομές ψυχικής υγείας ή στο οικογενειακό τους περιβάλλον στο πλαίσιο της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης. Ως εκ τούτου είναι ανάγκη να υπάρξει κρατική μέριμνα ως προς τον σχεδιασμό, τη συστηματική μεθόδευση και υλοποίηση κατάλληλων εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε ψυχιατρικές δομές με στόχο την ενσωμάτωση των ατόμων με ψυχική νόσο στην κοινωνία.