Δυνατότητες και προκλήσεις της τεχνητής νοημοσύνης στην προσχολική Αγωγή: μια συστηματική βιβλιογραφική ανασκόπηση

Abstract

Εισαγωγή: Η προσχολική ηλικία αποτελεί μια σημαντική περίοδο στην ζωή κάθε παιδιού, καθώς αποκτά βασικές γνώσεις, δεξιότητες και συμπεριφορές που θα το συνοδεύει στο μέλλον. Με την ταχεία πρόοδο της τεχνολογίας αναπτύσσονται νέα τεχνολογικά, εκπαιδευτικά εργαλεία που προσφέρουν νέες προοπτικές για την ενίσχυση των μαθησιακών διαδικασιών στην προσχολική αγωγή. Η ραγδαία εξέλιξη της Τεχνητής Νοημοσύνης ανοίγει νέους ορίζοντες που συνοδεύονται από οφέλη, αλλά και από ηθικές και παιδαγωγικές ανησυχίες. Σκοπός: Η παρούσα μελέτη αποσκοπεί να ερευνήσει τους τρόπους με τους οποίους η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να εισαχθεί και να αξιοποιηθεί στον τομέα της προσχολικής παιδαγωγικής (0-8 ετών) καθώς και να αναλύσει τα ηθικά ζητήματα και τις ηθικές αρχές που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη. Βασικό σκοπό αποτέλεσε η επιδίωξη για βαθύτερη κατανόηση επί του θέματος και για την συμβολή στην ενίσχυση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας και ιδιαίτερα την αύξησή της στο ελληνικό πλαίσιο. Μεθοδολογία: Ως μέθοδος έρευνας επιλέχθηκε η συστηματική βιβλιογραφική ανασκόπηση (systematic literature review) και ειδικότερα η μέθοδος καταγραφής συστηματικών ανασκοπήσεων PRISMA (Preferred Reporting Items for Systematic reviews and Meta-Analyses) (PRISMA, 2020). Ορίστηκαν συγκεκριμένα κριτήρια συμπερίληψης και βάση αυτών επιλέχθηκε ένα σύνολο 12 ερευνών που μελετήθηκε εκτενώς, έγινε καταγραφή των δεδομένων τους (όπως μεθοδολογία, αποτελέσματα, εργαλεία έρευνας) σε πίνακες (Παραρτήματα Α και Β) και τέλος πραγματοποιήθηκε θεματική ανάλυση (thematic analysis) και κωδικοποίηση (coding). Αποτελέσματα: Τα αποτελέσματα της έρευνας φανερώνουν πως η αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης στην προσχολική αγωγή μπορεί να εισαχθεί και να ενισχύσει την προσχολική αγωγή με πέντε διαφορετικούς τρόπους: ρομπότ και ευφυή παιχνίδια που μπορούν να αξιοποιηθούν από τα μικρά παιδιά, ρομπότ και ευφυή παιχνίδια που μπορούν να αξιοποιηθούν από παιδιά με ειδικές ανάγκες, κοινωνικά και διαδραστικά ρομπότ, συστήματα μηχανικής μάθησης και προγράμματα σπουδών/δραστηριοτήτων τεχνητής νοημοσύνης. Η τεχνητή νοημοσύνη έχει την δυνατότητα να εξατομικεύσει την γνώση σύμφωνα με τις ανάγκες κάθε παιδιού μέσω συστημάτων μηχανικής μάθησης, προάγει ποικίλες δεξιότητες και γραμματισμούς (όπως ο συνεργατικός, ο τεχνολογικός, ο δημιουργικός κ.ά.) και ενισχύει τις αλληλεπιδράσεις. Για παιδιά με ειδικές ανάγκες προσφέρει δυνατότητες για την βελτίωση των συνθηκών μάθησης και την παροχή εξατομικευμένων εκπαιδευτικών εμπειριών που προσαρμόζονται στις ανάγκες τους. Ωστόσο, στις υπάρχουσες μελέτες υποστηρίζεται πως η αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης από παιδιά προσχολικής ηλικίας εγείρει ηθικά ζητήματα σχετικά με την προστασία των προσωπικών τους δεδομένων, την διαφάνεια και την δικαιοσύνη, υπογραμμίζοντας την ανάγκη θέσπισης σαφών και ολοκληρωμένων κατευθυντήριων γραμμών που θα εξασφαλίζουν την ασφαλή και δίκαιη πρόσβαση σε όλα τα παιδιά. Συνολικά, η τεχνητή νοημοσύνη είναι σε θέση να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της προσχολικής αγωγής, αρκεί να χρησιμοποιείται με τρόπο που προάγει την ισότητα και την ηθική υπευθυνότητα. Συζήτηση: Η αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης στην προσχολική αγωγή ακολουθεί την τεχνολογική εξέλιξη του κόσμου, εξοπλίζει τα παιδιά με χρήσιμες γνώσεις, δεξιότητες και εμπειρίες και συνεπώς, προετοιμάζει τα παιδιά για ένα μέλλον στο οποίο θα μπορούν να πρωταγωνιστήσουν. Για την υπεύθυνη εισαγωγή οι ενήλικες οφείλουν να ενημερώνονται διαρκώς και να είναι προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν τους ενδεχόμενους ηθικούς κινδύνους.